1.    GİRİŞ

Ticareti, üretilen  mal  ve  hizmetlerin  belirli  bir  ücret  karşılığı  son  kullanıcılara  ulaştırılmasını  sağlayan  alım-satım  faaliyetlerinin  tümü  olarak  tanımlayabiliriz. Bu  alım-satım  işlemleri  devamlı  olarak  tekrarlanmakta, işlemlerin  içine  birçok  firma  ve  kuruluşun  hizmetleri  katılmakta  ve  bu  işlemler  karşılığında  çeşitli  ödemeler  yapılmaktadır. Ticaret  genel  olarak,iç  ve  dış  ticaret  olmak  üzere  ikiye  ayrılır. Her  iki  yönteminde  aynı  olmasına  karşın, dış  ticareti  iç  ticaretten  ayıran  bazı  durumlar  vardır.

Dış  Ticaret, malların ve sermayenin ulusal sınırların dışına akışıyla ilgilidir. ihracat  ve  ithalat  olmak  üzere  iki  şekilde  gerçekleşir. İhracat, üretimi  gerçekleştirilen  bir  malın  o  ülkenin  mevzuatına  uygun  bir  şekilde  başka  bir  ülkeye  gönderilip, bedelinin  yurda  getirilmesidir. İthalat  ise, bir  malın  bedelinin  ödenerek  yurda  getirilmesidir. İhracatta  para  akışı  içeri, mal  akışı  dışarı  doğrudur.

Küreselleşme süreci ile birlikte dünyada ihracat sürecinde kullanılan belgeler, tanımlar ve uygulamalar standartlaştırılmaktadır. Türkiye de Gümrük Birliği Anlaşmasıyla birlikte bu standartlaştırma sürecinin içinde yer alarak, standartlara uymak için kanun ve yönetmeliklerinde değişiklikler yapmıştır.

Bu proje kapsamında, Dış ticaretin tanımı ve dış ticaret ile ilgili kavramlar, dış ticaretle ilgili bilgilerin kaynakları ve dış ticareti teşvik eden kuruluşlar hakkında bilgi verilmiş, ihracatta teslim şekilleri, ödeme araçları ve bu ödemelerin finansman yolları açıklanmaya çalışılmış, ihracatın yapılabilmesi için şirketler tarafından hazırlanan ihracat belgeleri iç belgeler ve dış belgeler olarak tanımlanıp açıklanmaya çalışılmış, Dış ticaretle ilgili terimler ve açıklamaları ve ihracatta kullanılan kısaltmalar yer verilmiştir. Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil A.Ş. nin İhracat süreçleri ve organizasyon yapısı mercek altına alınarak incelenmiştir. Son bölümde ise dış ticaretle ilgili hazırlamış olduğum proje ile ilgili değerlendirmelerim yer almaktadır.

2.                 DIŞ TİCARET

2.1. Dış Ticaretin Tanımı Ve Dış Ticaretle İlgili Kavramlar

Dış  ticareti,  üretilen  mal  ve  hizmetlerin   belirli  bir  ücret  karşılığı  son  kullanıcılarına  ulaştırılmasını  sağlayan  alım-satım  faaliyetlerinin  tümü  olarak  tanımlayabiliriz. Söz  konusu  alım-satım  faaliyetleri  devamlı  olarak tekrarlanmakta, işlemler  bütünü  içine  birçok  kuruluşların  hizmetleri  katılmakta, bu  hizmetler  karşılığında  çeşitli  ödemeler  yapılmaktadır.

Dış  ticarette  kullanılan  para  birimleri  farklıdır. Dış  ticarette, bir  borcun  ödenmesinde  her  para  birimi  karşı  tarafça  kabul  edilmeyebilir. Böylece ithalatçının, ihracatçıya  olan  borcunu  ödeyebilmesi  için  kendi  ülkesinin  parasını, ihracatçının  kabul  edebileceği  bir  para  birimine  dönüştürmesi  gerekir.

Dış  ticarette  ülkeler  birbirleriyle  ticari  işlemler  yapmaktadırlar.Yurt  içinde  yapılan  ticarette  kazanan  ve  kaybeden  kimseler  aynı  ülkenin  insanları  olduğu  ve  ülke  çapında  bir  zarar  söz konusu  olmadığı  halde, uluslararası  ticaretin  zararlı  sonuçları  doğrudan  doğruya  yurt  ekonomisini  etkiler.Ülke  ziraat  ve  sanayiinin  dış  rekabete  karşı   korunmasında, ülke mahsul  ve  mamullerinin  yabancı  piyasalarda  rekabet  etmeleri  imkanlarının  hazırlanmasında, dış  ödemeler  dengesinin  kurulmasında, ülkenin  ekonomik  durumunda  sürekli  bir  denge  sağlanmasında  dış  ticarete  verilecek  yönün  ve  bu  alanda  alınacak  önlemlerin  rolü  küçümsenemez.

Devletler ; gümrük  tarifelerini  gelir  sağlamak  amacıyla  olduğu  kadar  yurt  içindeki  üretimi  koruyacak  şekilde  hazırlayacak, mal  ve  ülke  itibariyle  ithalat-ihracat  kontenjanları  koymak, ithalatı  ve  ihracatı  lisansa  tabi  tutmak, mal  veya  ülke  itibariyle  ihracata   ambargo  uygulamak, bir  malın  belli  bir  ülkeye  ihracına  engel  olmak, döviz  alım  satımını  devletin  denetimi  altına  almak  ve  dış  ödemelerin  hükümetin  iznine  tabi  tutmak  suretiyle  uluslararası  ticaretin  ülke aleyhine  sonuçlanmasını  önlemeye  çalışırlar.

2.2.     Dış Ticarette Temel Bilgi Sistemleri

Bugünün şartları, ülkeleri kapalı birer ekonomi olarak çalışmaktan uzaklaştırmış ve uluslararası platformda yeni sorunlarla mücadele verecek etkin yapılar ve bilgi sistemleri kurmaya zorlamıştır. Bu çetin ortamda etkin bir uluslararası pazarlama yaparak ihracatını arttırabilen ülkeler, refah seviyelerini yükseltme konusunda bir hayli yol almışlardır.

Uluslararası çevre denildiğinde değişik para birimleri, gelir seviyeleri, diller, kültür farklılıkları, ticari yasa ve kurallar gibi birçok yeni bilgi ihtiyaçları karşımıza çıkmaktadır.

Dış Ticaret için gerekli olan bu temel bilgileri aşağıdaki şe­kilde özetleyebiliriz:

1. Ülke: Pazarlama faaliyetinin başlatılarak sürdürüleceği ülke ile ilgili
   hem genel, hem de pazarlama konusunu yakından ilgilendiren bilgiler. Bu bil­giler hedeflenen pazarın genel çerçevesini gösterir.
2. Konum: Pazarın konumu önemlidir. Yakın olması ulaşım masraflarını etkileyecektir. İklim, gerek pazarlanacak olan ürünün türünü, gerekse de pazar­
   lama yapacak kişileri etkileyecektir. Coğrafi konum, ulaşım yöntemini etkileye- ,
   çektir. Hatta yakın çevrede yer alan rakip ülkeler, fiyatlarımızı dahi etkileyecektir.
3. Doğal Kaynaklar ve Ekonomik Faaliyet: Doğal kaynak ve ekonomik
   faaliyet, o ülkeye yönelik pazarlama bakış açısını doğrudan etkileyecektir.
4. Nüfus özellikleri: Nüfus ve özelliklerinin de pazarlama faaliyeti açı­sından önemi büyüktür. Tahmini satış miktarım belirlemede, ürün cinsini be­lirlemede, yaş, cinsiyet, eğitim ve kültür özellikleri çok önemlidir.
5. Altyapı: Altyapı bilgisi; bir yandan pazara girme konusunda bir takım
   Kolaylıkların derecesini anlamamızı, öte yandan ülkenin kalkınma düzeyi hakkında fikir sahibi olmamızı sağlar. Burada kastedilen ulaşım imkanları, enerji kaynakları, eğitim müesseseleri gibi altyapı öğeleridir.
6. Ticari Politika: Bir ülkenin ticari politikasının, Dış Ticaret
   stratejisinin şekillenmesinde çok büyük önemi vardır. Ülkeler bazı ülkelerle ticareti yasaklamış veya kotalar koymuş olabilir. Gümrük birlikleri ve ekono­mik entegrasyon kuralları söz konusu olabilir. Aynı durum, pazarlama faaliyeti sapacağınız ülke için de geçerli olabilir. Gümrük kısıtlamaları, çok çeşitli ver­giler, etiketleme ve paketleme, standardizasyon kuralları koymuş olabilir.
7. Pazar Yapısı: Her ülkenin kendine has bir pazar yapısı mevcuttur. İnsanları, aile yapıları, özel ve kamu kuruluşları, pazarın işleyişi, mali yapısı ile ilgili bilgiler, başarılı bir Dış Ticaret için temel bilgileri teşkil eder.
8. Rekabet: Rekabet iç üreticiden ve diğer ülkelerden gelebilir. Satmaya çalıştığımız mamulün hedeflenen ülkedeki iç üretimi, genellikle önemli ithalat kısıtlamalarının bir habercisidir. (Akat, 2001)

2.3.     Dış Ticarete Ait Bilgi Kaynakları

Dış Ticarette önemli olan sadece bilgilerin türünü saptamak değil, aynı zamanda bilgi kaynaklarını da bulup onlara ulaşabilmektir. Bu kay­nakları şöyle sıralayabiliriz:

2.3.1. Dış Ticareti Geliştirme Ofisleri

Daha çok ihracatı geliştirme amacı ile kurulmuşlardır. Hem ilgili ülke hem de ticari faaliyette bulunan ülkeler ile ilgili geniş kütüphaneleri mevcuttur ve araştırmalar yaparlar. Örneğin, Türkiye’de İhracatı Geliştirme Merkezi (iGEME)gibi.

2.3.2.        Ticaret Ateşelikleri

Bulunduğu ülkelerle ilgili bilgi toplama faaliyetleri ile birlikte ticari ta­nıtma faaliyetlerinde de bulunurlar, adresler temin ederler, ilişkilerin kurulma­sında yardımcı olurlar.

2.3.3.        Bankalar

Yurt dışında ofisleri olan bankalardan da gerek rakipler ve gerekse ülke­lerin mali yapıları hakkında bilgi toplamak mümkün olabilir. Örneğin, İş Ban­kası ve Yapı Kredi Bankası bülten ve raporları.

2.3.4.        Hedef Ülkelerin Resmi Kuruluşları

Bu kuruluşların yayınladıkları gizli olmayan rapor ve istatistikler elde edilip değerlendirildiği takdirde, önemli bir takım pazar bilgilerini elde etmek mümkün olabilir.

2.3.5.        Uluslararası Kuruluşlar

Bu kuruluşlar; ülkelerle ilgili olarak kapsamlı istatistikler, bilgiler ya­yınlamaktadır. Bu tür kuruluşlara örnek olarak aşağıdakileri sayabiliriz:

a.Uluslar arası Ticaret Merkezi (International Trade Center-ITC)

Cenevre’deki bu kuruluş; belli mamuller için piyasa araştırmaları, genel ülke pazar profilleri, iki aylık bültenler (International Trade Forum) yayınla­makta ve ihracatla ilgili özel bilgi isteklerini cevaplandırmaktadır.

b.Birleşmiş Milletler (United Nations-UN)

Ticaret, sanayi ve çeşitli ekonomik konularda istatistik serileri ve piyasa gelişmesi ile ilgili özel raporlar yayınlamaktadır. Ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik Komisyonları (UN Economic Commissions) ilgilendikleri coğrafi bölgelerle ilgili istatistik ve özel araştırmalar hazırlamaktadır.

c.Gıda ve Tarım Organizasyonu(Food and Agriculture Organization-FAO)

Birleşmiş Milletler’in Roma merkezli bu yan kuruluşu, tarımla ilgili ista­tistik serileri ve gıda mamulleri için pazar raporları yayınlamaktadır.

d.Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organization for Economic Cooperation and Development-OECD)

Türkiye’nin de üyesi olduğu bu kuruluş dış ticaret, sanayi, bilim ve tek­noloji, gıda, taşımacılık gibi alanlarda ülke ekonomi araştırmaları, istatistik bültenleri ve raporları hazırlamaktadır.

e.Birleşmiş Milletler  Ticaret ve Kalkınma Konferansı (United Nations Conference on Trade and Development-UNCTAD)

Bu konferansın yayınları arasında uluslararası ticaret, ticaret engelleri, ti­caret tercihleri gibi konular yer almaktadır.

f.Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund-IMF)

Yayınları arasında ülke ve uluslararası döviz mevduatı, ticaret engelleri, dış ticaret, mali ve ekonomik gelişmeler yer almaktadır. (UNCTAD ve IMF’ye bir sonraki konuda daha geniş olarak tekrar değinilecektir.) (Kozlu, 1993)

2.3.6.        Ticaret Odaları

Bu odalar da dış ticareti geliştirme merkezinin yaptığı çalışmalara benzer çalışma ve faaliyetlerde bulunurlar. Aslında konuları iç ticaret olup, dış tica­retle de ilgilenirler.

2.3.7.        Yabancı Gazeteler ve Mecmualar

Hedef ülke ile ilgili olarak elde edilebilecek ticari ağırlıklı gazete ve mecmualardan, genel ekonomik eğilimler üzerine fikir sahibi olmak mümkün­dür.

2.3.8.        Fuar ve Sergiler

Hem rakipler ve ürünler ile ilgili- bilgiler, hem de müşterilerle doğrudan lemas sonucu elde edilecek bilgiler, bu tür organizasyonlar aracılığı ile temin edilebilir. Aynı zamanda satış faaliyetini de gerçekleştirmek mümkün olabilir.

2.3.9.        Dış Ticaret ile İlgili Seminer ve Konferanslar

Bu tür organizasyonlarda; hem genel olarak dış pazarlama konusunda ge­rekli bilgiler aktarılır, hem de dış pazarlarda edinilen tecrübeler iletilir.

2.3.10.      Dünya Ticaret Merkezleri

Dünya Ticaret Merkezleri; bilgi alışverişi yolu ile uluslararası ticaretin s «yılması, gelişmesi ve etkin bir biçimde faaliyetlerin yürütülmesi amacını güderek çeşitli ülkelerde kurulmuş olan, politik niteliği olmayan ve kar amacı gütmeyen ticari işletmelerdir. Bu merkezler birçok hükümet kuruluşunu ve ticari kuruluşları içine almaktadır. (Akat, 2001)

2.4. Uluslararası Ticareti Teşvik Eden Kuruluşlar

Uluslararası işletmeciliği dolayısı ile de çok uluslu şirketleri yakından il­gilendiren ve etkileyen, belli başlı fonksiyonları uluslararası ticareti artırma amaçlı olan kuruluşlardan bazıları ve özellikleri aşağıda sıralanmıştır.

1. Ticaret ve Tarifeler Genel Anlaşması (General Agreement on Tarif/s and Trade-GATT)

1929’da patlak veren büyük ekonomik buhrandan sonra, başta ABD ol­mak üzere, ileri gelen batılı devletler, dünya ticaretini genişletmek için çalış­malar yapmışlardır. İşte bu doğrultuda Havana Görüşmeleri başlatılmış ve Uluslararası Ticaret Organizasyonu’nun (ITO’nun) kuruluşunu öngören Havana Anlaşması imzalanmıştır. Fakat bu anlaşmanın, ABD’de bile kongreden geçiri­lememesi üzerine, Batılı ülkeler; hizmetleri, gümrük engellerini ve ticareti da­raltıcı diğer kısıtlamaları kaldırma düşüncesiyle “Hazırlık Komitesi” kurmuş­lardır. Böylece 1947 yılında Tarife Görüşmeleri başlamıştır.

Genel Anlaşma kuralları, akit yapan ülkelerin kendi aralarındaki ticari ilişkilerini düzenler. Bunların uygulanmasının denetimi, GATT’ın devamlı ve önemli bir görevidir. Ayrıca, danışma ve uzlaşmayı sağlayıp, görüş farklılıkla­rını gidermeyi, üyelerin ticari menfaatlerine zarar gelmesini önlemeyi hedefler.

2. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (United Nations Conference on Trade and Development-UNCTAD)

Dünya temel madde ihraç fiyatlarının 1950-1962 yılları arasında % 7 oranında düşmesi, buna karşın sanayi ürünleri fiyatlarının % 25 oranında artma­sı, dış ticarette fiyat sorununun uluslararası düzeyde çözüme kavuşturulması için Birleşmiş Milletler bünyesinde bu sorunlarla ilgilenecek bir kuruluşun oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Ancak bu amaçla kurulan UNCTAD’ın he­defleri, baştan beri temel madde ticareti sorunlarını aşmıştır. UNCTAD daha genel anlamda, az gelişmişliğin ve az gelişmişlerin sorunlarının dile getirildiği bir forum olmuş ve az gelişmiş ülkelerin (AGÜ) ortak menfaatleri için zaman zaman mücadeleler verdiği bir uluslararası platform görünümü kazanmıştır.

UNCTAD’ın çalışmaları, merkezi Cenevre’de bulunan bir Sekretarya, bu­nun altında yer alan ve görevi UNCTAD Konferanslarını hazırlamak ve iki konferans arasında kararları uygulamaya koymak olan bir Ticaret ve Kalkınma Konseyi ile Konseye bağlı çalışma komitelerince yürütülmektedir. Başlıca ça­lışma komiteleri; Temel Maddeler, Mamul Maddeler, Teknoloji Transferleri, Denizcilik ve Finansman Komiteleridir.(Alpar, 1998)

3. Dünya Bankası(WorldBank-WB) Grubu

Dünya Bankası Grubu adı altında; Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Kalkınma Birliği ve Uluslararası Finansman Kurumu, uluslara­rası para ve kalkınma projelerinde faaliyet göstermektedir.

3. l. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (International Bank f ör Reconstruction and Development-IBRD)

IBRD’nin kuruluşuna, 1944 Temmuzunda ABD’de Bretton Woods’da dü­zenlenen BM Parasal ve Mali Konferansı sonucunda karar verilmiştir. Banka­nın amacı “üye ülkelerin imar ve ekonomik gelişme çabalarına destek sağla­maktır”. Bu desteğin iki ana yolla sağlanması öngörülmüştür. Bunlar, özel ser­maye yatırımlarının söz konusu ülkelere yönlendirilmesine yardımcı olmak ya da banka kaynaklarından bu ülkelere dolaysız biçimde sermaye transfer etmek­tir. Bankanın kredi vermede kullandığı fonların üç ana kaynağı vardır. Bunlar ülkelerin sermaye katılımları (iştirakleri), gelişmiş Batılı ülkelerin sermaye piyasalarından yapılan borçlanmalar ve kredilerin işletilmesinden elde edilen net gelirlerdir

3.2.  Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Association-IDA)

IDA 1960 yılında kurulmuştur. Kuruluş amacı “dış kaynaklara ihtiyaç duyan ancak sağladığı kredileri geri ödemede güçlükle karşılaşan” AGU’ye kredi açmaktır. Dünya Bankası’na üye olan tüm ülkeler IDA’ya katılabilir.

IDA fonları başlıca üç kaynaktan sağlanır; bunlar üye ülkelerin sermaye katılımları, Dünya Bankası net gelirlerinden transferler ve IDA’nın zengin üye­lerinin katkılarıdır. AGÜ, katılımlarının büyük bölümünü kendi paralarıyla yapabilir.

IDA’nın ayrı bir kuruluş olarak oluşturulması ihtiyacı, IBRD’nin izlediği kredi politikasının “bankerce özellikler” taşıması sonucu belirmiştir. IBRD kredilerinden, gerekli kıstaslara sahip olmadıkları için yararlanamayan AGÜ’nün ihtiyaçlarını karşılamaya çalışan IDA kredileri en yoksul ülkelere yönelmiştir.

 

3.3.  Uluslararası Finansman Kurumu (International Finance Corporation-IFC)

Uluslararası Finansman Kurumu 1956’da kurulmuştur. İmkanlarından an­cak IBRD üyeleri yararlanabilir. IFC, yasal ve mali yönden IBRD’den ayrıdır, idari yönden ise ona bağımlıdır.

IFC’nin kuruluşunda temel amaç “kredi verilen ülkelerde özel kesimin gelişmesinin teşviki ve bunun için yerli ve yabancı sermayenin harekete geçi­rilmesidir”. IBRD tarafından özel kesime verilen kredilerde devlet garantisinin aranması, bazı ülke hükümetlerinin bu garantiyi sağlamaktan kaçınması, ayrıca IBRD’nin orta ve daha çok uzun vadeli kredi vermeye yetkili kılınmış olması, IFC’nin kurulmasının ana nedenidir.

IFC, AGÜ’nün özel kesimiyle birlikte özel kuruluşlarını da finanse eder. Sermayesinde devlet katkısı bulunan kuruluşlar da özel kuruluş niteliğini taşı­dığı sürece bundan yararlanabilir. Başlangıçta IFC, girişimleri doğrudan doğru­ya kredi vererek finanse ediyordu, sonradan statüde yapılan bir değişiklikle Kurum’a hisse senedi alma yetkisi de verilmiştir. IFC, özel kuruluşların doğru­dan finansmanını sağlamasının yanısıra, yatırım araştırmaları yapar, kalkınma bankalarının sermayelerine katılarak onların alanlarını genişletir. IFC kredile­rinde devlet garantisi aranmaz. Kredi faizi, tek tek yatırımların özellikleri gözönüne alınarak belirlenir. Kredilerde vade genellikle 15-20 yıl arasında de­ğişmektedir. IFC’nin kaynakları; üyelerinin sermaye katkıları, net gelir ve IBRD’den alınan borçlardan oluşmaktadır.

4. Uluslararası Para Fonu (InternationalMonetary Fund-IMF)

Uluslararası Para Fonu’nun kurulmasına yol açan nedenleri 1930’lu yıllarda aramak gerekir. Büyük buhran yılları olarak bilinen bu dönemde uluslararası ekonomik ilişkiler tam bir darboğaz içine girmişti. Buhranın milli gelir ve istihdam düzeyleri üzerinde yarattığı daraltıcı etkilerden kurtulabilmek ve kü­çülen dünya piyasalarındaki mevcut paylarını koruyabilmek için, çoğu ülke bir yandan rekabetçi devalüasyonlara başvuruyor, öte yandan kendi pazarını dış rekabetten korumak için gümrük tarifelerini yükselterek, miktar kısıtlamaları getiriyor ve ithalatta döviz tahdidine gidiyordu.

Bütün bu uygulamaların sonucunda dünya ticaret ve üretiminin daha da daraldığı izlenmekteydi. Komşuyu Fakirleştirme Politikası (Beggar the Neighbour Policy) adı verilen söz konusu uygulamaları, her ülkenin kendi dışındaki ülkelere karşı yürürlüğe koyması, mantıksal olarak başka bir sonuç veremezdi. Bu dönemin bir başka özelliği de dünya ticaretinin, serbest dövizle ticaretten, “kliring” ve “takas” anlaşmalarıyla yapılan ticarete kaymasıydı.

Yaşanan, bu deneyimler sonucunda yeni bir uluslararası para sisteminin kurulmasına ihtiyaç duyuldu. Bu amaçla l-22Temmuz 1944 tarihleri arasında, ABD’nin Bretton Woods kasabasında 44 ülkenin delegasyonlarıyla Uluslararası Para Fonu’nun kurulması kararlaştırıldı. IMF’nin amaçları ise, şu şekilde sırala­nabilir:

• Uluslararası parasal konularda üyeler arası danışma ve birlikte hare­ketin gerektirdiği mekanizmayı oluşturarak uluslararası işbirliğini teşvik etmek.

• Uluslararası ticaretin dengeli gelişmesini sağlamak ve bu yolla yüksek
  istihdam ve reel gelir düzeylerinin gerçekleştirilmesine, üretken kapasitenin
  geliştirilmesine katkıda bulunmak.

• Kambiyo istikrarını ve gerekli kambiyo düzenlemelerini sağlamak ve
  rekabetçi devalüasyonları önlemek.
• Çok yanlı bir ödeme sistemi kurabilmek için ulusal paraların tam konvertibilitesini gerçekleştirmek ve kambiyo kısıtlamalarını kaldırmak.

• Üye ülkelerin, dış dengesizlikleri gidermek amacıyla kısıtlayıcı ön­lemlere başvurmamaları için, geçici olmak kaydıyla mali kaynaklar bulmak.

• Dış ödemelerdeki dengesizlikleri hem süre hem de hacim yönünden az

5. Dış Finansman Sağlayan DiğeıKuruluşlar

Dış Ticarette dış finansman sağlayan diğer kuruluşların başlıcaları olarak İslam Kalkınma Bankası ve Asya Kalkınma Bankası’ndan bahsedilebilir.

5.1.  İslam Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank-IDB)

İslam Kalkınma Bankası 1975’te kurulmuştur. Bankanın amacı: İslam ül­kelerinin kalkınma çabalarına yardımcı olmak, bunun için kaynak sağlamak ve üyeler arasındaki ticari ve sınai işbirliğini geliştirip güçlendirmektir.

İslam Kalkınma Bankası çalışmalarını teknik düzeyde yürüten komiteler de kuruluşun organları arasındadır. Bunlar; Yönetim, Faaliyet ve Mali Komite­lerden oluşmaktadır. Kuruluş; üye ülkelerin finansman başvurularını, yatırım ve projelerin fi­zibilite raporlarıyla birlikte teknik, ekonomik ve mali yönlerden inceleyerek kurala bağlar. Finansman işlemlerinde fail ve taahhüt ücreti alınmaz. Banka, yatırım projelerini, hisse salın almak yoluyla, sermayeye katılımla ya da kar payı karşılığı kaynak sağlayarak finanse etmektedir. Bankanın kar payında, projenin sağlayacağı kar üzerinden finansmana katılma oranı esas alınır. Bu suretle geri ödeme yapıldıkça bankanın kar payı azalmaktadır.

Bunun dışında başka finansman biçimleri de vardır. Bunlar; kiralama, satmalına kredisi, taksitli satış, kısa vadeli finansman ve teknik yatırımlardan oluşmaktadır

5.2.  Asya Kalkınma Bankası (Asian Development Bank-ADB)

Asya Kalkınma Bankası, 1966 yılında bölge ülkeleri arasındaki ekono­mik ve mali işbirliğini özendirmek ve geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Sağla­dığı kaynakların en büyük bölümü tarımda, kalan kısmı da enerji, madencilik ve sanayi kesimlerinde kullanılmıştır.

 

6. Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (Organization of Petroleum Exporting Countries-OPEC)

14 Eylül 1960 tarihinde ortak bir petrol üretimi ve fiyatı politikası izle­mek üzere Bağdat’la imzalanan bir anlaşmayla kurulmuştur.Kuruluşun amacı “petrol fiyatlarını yükseltmek, özel petrol şirketlerinden daha büyük gelir payları sağlamak ve fiyatları iyileştirmek için üretim ayarlama planları üzerinde çalışmaktır”. Günümüzde OPEC eski etkinliğini büyük ölçüde kaybetmiş ve dağılma noktasına gelmiş bir kartel görünümündedir. (Akat, 2001)

3.                 İHRACATTA İŞLEMLER

3.1.                  İhracatta Teslim Şekilleri

Ticari terimlerin, her ülkede değişik şekilde yorumlanmasının (hukuksal anlaşmazlıklar sonucu) hem zaman hem de para kaybına neden olduğu düşün­cesinden hareketle ve bu terimlerin standart kurallara bağlanması amacıyla bazı uluslararası çalışmalar yapılmıştır. Bunların en önemlisi “INCOTERMS”dir.

 

Incoterms’in amacı; ticari terimlerin her ülkede farklı olarak yorumla­nıp, uygulanmasından doğan anlaşmazlık ve güçlüklerin mümkün olduğu ölçü­de ortadan kaldırılmasıdır.

Uluslararası Ticaret Odası (ICC), INCOTERMS kitapçığını ilk kez 1936 yılında yayımlamıştır. Kitapçıkta yer alan kurallar sırasıyla 1953, 1967, 1970, 1976 ve 1980 yılında revize edilerek günümüz şartlarına uygun hale getirilmiş­tir. Günümüzde geçerli olan kitapçığın yayın tarihi 01.07.1990’dır. Burada te­rimlerin tanımlanmaları özlü ve açık bir biçimde yeniden düzenlenmiştir. (ITO, 1993)

Incoterms’de yeni düzenlemeye göre, gelişmelere de uygun olarak, ticari terimler aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, dört gruba ayrılmıştır.

• Bunlardan birincisi (E Grubu), satıcının bizzat kendi kuruluşunda mallarını alıcıya sunması durumudur.
• İkincisi (Fgrubu), satıcıdan mallarını alıcı tarafından tespit ve tayin edilen taşıyıcıya teslim etmesi istenir.
• Üçüncüsü (C grubu), satıcı, taşıma işlemi için kendisi sözleşme yap­masına rağmen, malların yüklenmesi ve yola çıkmasından sonra meydana gele­bilecek ek masrafları kendisi üstlenmez.
• Dördüncüsü (D grubu) ise, malların varış ülkesine kadar taşınmasıyla ilgili bütün masrafların ve risklerin satıcıya ait olmasıdır.

Tablo 3.1.    Ticari Terimler

GRUP E	Çıkış	• EXW	işyerinde Teslim	Ex-works
GRUP F	Ana Taşıma Ödenmemiş	• FCA	Taşıyıcıya Teslim	Free Carrier
		• FAS	Gemi Doğrultusunda Teslim	Free Alongside Ship
		• FOB	Gemi Bordasında Teslim	Free On Board
GRUP C	Ana Taşıma Ödenmemiş	• CFR	Mal Bedeli ve Navlun	Cost and Freight
		• CİF	Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun	Cost, Insurance and Freight
		• CPT	Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim	Freight Carriage Paid To
		• CİP	Taşıma ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim	Freight Carriage and Insurance Paid To
GRUP D	Varış	• DAF	Sınırda Teslim	Delivered at Frontier
		• DEŞ	Gemide Teslim	Ex Ship
		• DEC)	Rıhtımda Teslim	Ex Quay
		• DDU	Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim	Delivered Duty Unpaid
		• DDP	Gümrük Resmi Ödenmiş Teslim	Delivered Duty Paid

Dış ticaret işlemleriyle ilgili olarak, bazı sözleşmelerde alıcının, satıcının ülkesindeki ihracat işlemlerini (EXW, FAS); bazı sözleşmelerde de satıcının, alıcının ülkesindeki ithalat işlemlerini (DEQ ve DDP) yürütmesi gerekebilir. Bu tür durumlarda alıcı ve satıcı ihracatta veya ithalatta konabilecek yasaklar­dan doğabilecek riskleri de karşılıklı olarak paylaşmak durumundadırlar. Öyle durumlar olabilir ki, alıcı, malları EXW çerçevesinde satıcının kuruluşundan, ya da FAS çerçevesinde gemi doğrultusunda teslim almak istediği halde malla­rın ihraç işlemlerinin satıcı tarafından yerine getirilmesini tercih edebilir. Eğer durum bu ise, işlemi tanımlayan terime bir de, “Çıkış işlemi tamamlanarak” ibaresi eklenir. (Ataman Ve Sümer, 1993)

3.1.1.                        İş Yerinde Teslim/ Ex-works (EXW)

Bu  satış  şeklinde  pozisyon  itibarıyla  ithalatçı  zayıf  iken  ihracatçı  güçlü konumda  bulunmaktadır. İhracatçının   pozisyonunun  güçlü  olması  malın  satış  fiyatına  herhangi  bir  ihracat  rizikosu   ya da  nakliye  masrafını  eklemeye  gerek  bırakmamaktadır. Fakat  her zaman bazı  rizikolar  söz konusudur.

İthalatçı  ya da  temsilcisi  sözleşmeye  göre  belirtilen  belli  tarih  ya  da  zaman  aralığında  satıcının  işyerinde  ya  da  mağazasında  malları  teslim  alır. Teslim  ile  birlikte  malla  ilgili  masraf  ve  rizikolar  ithalatçıya  geçer. Bu  tür  satışın  dahili  bir  satıştan  farkı  olmadığı  için, ihracat  ile  ilgili  formalitelerin  yerine  getirilmesi  ve  belgelerin  hazırlanması  görevi  de  ithalatçıya  ya  da  onun  temsilcisine  aittir.

3.1.2.                       Gemi Bordasında Teslim/ Free  On  Board (FOB)

İhracat malının, ihracatçı tarafından, satış sözleşmesinde belirtilmiş olan yükleme  limanında geminin güvertesinde  alıcıya  teslimini  ifade  eder.Mallarla  ilgili  kaybolma ve hasar rizikoları, mal gemi küpeştesini geçtiği andan itibaren, ihracatçıdan alıcıya geçer. Satıcı, ithalatın gerçekleşmesi için bütün belgeleri sağlamaya mecburdur.

3.1.3.                       Free  On  Rail (FOR)

İhracat malının demiryolunda, vagonda teslimini ifade eder.Mal tam bir vagon yükü kadarsa, mutat  tipte  bir  vagon  tutmak  ve  malı  yüklemeyi  istasyon  kurallarına  uygun surette ve masrafları kendisine ait olmak üzere yapmak ; mal daha az ise  demiryolu idaresi tarafından gösterilen bir vagon’a yüklemek ve  FOB’da belirtilen  diğer unsurları  yerine getirmekle ihracatçı yükümlüdür.

 

3.1.4.                       Gemi Doğrultusunda Teslim/ Free  Alongsıde Shıp ( FAS)

Malların yükleme limanında rıhtımda, geminin  yanında  teslimini  ifade  eder. FOB’dan  farkı  malın  rıhtımda  teslim  edilmesidir.Diğer  hususlar  FOB’un  aynıdır.

3.1.5.                       Taşıyıcıya Teslim/ Free   Carrier (FCA)

Günümüzde  taşıma  teknolojisindeki  yeniliklerin  etkisi  ile  birden  fazla  taşıma  türünün  içerdiği  kombine  ya  da  multi  model  taşıma  sisteminin  giderek  yaygınlaşması  FCA  teslim  şeklinin  gelişmesine  neden  olmuştur. bu  taşıma  sisteminde  örneğin, mal  Eskişehir ‘ den  konteynır  içinde  önce  trenle  Haydarpaşa  Garına, oradan  gemiye  yüklenerek  Hamburg ‘ a, oradan  da  konteynır  tıra  yüklenerek  alıcının  adresine  ulaşmaktadır. Böyle  bir  durumda  ihracatçı  bu  taşıma  sistemini  bizzat  yapan  ya  da  yapılmasını  sağlayan  taşıyıcıya  mallarını  teslim  etmekle  risk  ve  masrafları  ithalatçıya  yüklemiş  olur. Taşıyıcı  da  bu  durumda  tek  konşimento  keser. Tek  konşimento  düzenlenmeseydi  her  bir  taşıma  türü  için  ayrı  ayrı  navlun  ve  konşimento  kesilmesi  gerekecektir  ki, böyle  bir  işlem  şekli  akılcı  olmayarak, gereksiz  masraflara  sebep  olacaktır.Burada  ihracat  ile  ilgili  formaliteler  satıcı  tarafından  yerine  getirilir.

3.1.6.                       Mal Bedeli Ve Navlun/ Cost   And  Freight   (CFR):

Belirtilen  Varış  Limanında Mal  bedeli  ve  navlunu  ödenmiş  olarak  teslim. Bu  teslim  şeklinde  CFR ‘ den  sonra  varış  limanının  ismi  yer  almaktadır.Örneğin, CFR  Hamburg  gibi. İhracatçı  sözleşmede  belirtilen  tarihte  malı  gemiye yükler. Yükleme, liman  masrafları  ve  navlun  ihracatçıya  ait  olup, sigorta  primi  ithalatçıya  aittir. Bazı  alıcıların  mal  sigortasını  kendi  sigortacısına  yaptırmak  istemeleri, bazı  Asya  ve  Güney  Afrika  ülkelerindeki  mevzuatın  sigortaların  yerli  şirketlerce  yapılmasını  şart   koşmaları, CFR  teslim  şeklinin  doğmasında  temel etkendir.

CFR ‘ de  belirtildiği  gibi  masraflar  varış  limanına  kadar  ithalatçı ‘ya  ait  iken, rizikolar  ihracatçının  malı  yükleme  limanında  teslimi  ile  birlikte  ithalatçı ‘ ya  geçmektedir. Başka  bir  deyişle  rizikolar, masrafa  göre  daha  önceden  ithalatçı ‘ ya  geçmektedir. Oysa  FOB ‘ da  riziko  ve  masrafın  devri  aynı  ana  tesadüf  etmektedir.CFR  teslim  şekli  deniz  taşımacılığı  ile  birlikte  kara, hava  ve  demiryolu  taşımacılığı  için  de  kullanılmaktadır.

3.1.7.                       Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun/ Cost, Insurance  And  Freıght  (CIF)

(Belirtilen  Varış  Limanında) Mal  bedeli  sigortası  ve  navlunu  ödenmiş  olarak  teslim. Bu  teslim  şekli  CFR ‘ye  benzemekte  ancak  ondan  farkı ; ihracatçı  navlun  bedeli  yanında sigorta  primlerini  de  ödeyerek, masrafları  malın  fiyatına  yansıtmaktadır. Malın, CIF bedelinin  % 10 ‘ u değerinde  sigorta  ettirilmelidir. CIF  teslim  şekli, denizyolu  taşımacılığı  ile  birlikte  kara, hava  ve  demiryolu  taşımacılığı  için  de  kullanılmaktadır.

           

3.1.8.                       Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim/ Freight Carriage Paid To (CPT)

CPT  teriminden  sonra  varış  yerinin  ismi  yer  almaktadır. Birden  fazla  taşıma  sistemini  konu  alan  kombine  taşımacılıkta  kullanılan  bir  teslim  şeklidir. CPT  gemi  ile  taşımada  kullanılan  CFR ‘ın  çoklu  taşıma  sisteminde  karşılığıdır. Bu  teslim  şeklinde de  navlun  bedelini  satıcı  karşılayacak  ve  malın  fiyatına  yansıtacaktır. Hasar  ve  ziyan  rizikosu  malın  ihracatçı  tarafından  ilk  taşıyıcıya  teslimiyle  birlikte  ithalatçıya  geçmektedir.

 

3.1.9.                       Taşıma Ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim/ Carriage And Insurance Paid To (CIP)

Belirtilen  Varış  Yerine  Kadar. Navlun  ve  Sigorta  Primi  Ödenmiş  olarak  Teslim. CPT  teslim  şekline  benzemektedir  ancak  ondan  farkı, ihracatçı  malın  navlun  bedeli  yanında  mal  bedelinin  %110  değerindeki  sigorta  primini  de  ödemek  zorundadır. Tek  taşıma  türünün  kullanıldığı  CIF ‘den  farkı, CIP ‘de  denizyolu  taşımacılığı  da  dahil  olmak  üzere  diğer  taşıma  türlerinin  kombine  olarak  birlikte  kullanılmasıdır.

3.1.10.                    Sınırda Teslim/ Delivered  At  Frontier (DAF):

Bu teslim  şeklinde  mallar  antlaşmada  belirtilen  sınırda, gümrükten  önce  alıcının  emrine  hazır  bulundurulur.Hudut  satıcının  gümrüğü  olabileceği  gibi, alıcının  ya  da  herhangi  bir  ülkenin  gümrüğü  de  olabilir.Sınıra  kadar  masraf  ve  rizikolar  ihracatçıya, sınırdan  sonra  ise  ithalatçıya  aittir.Bu terim  özellikle  mal, demiryolu  ya  da  karayolu  ile  taşındığında  kullanılsa  da  diğer  taşıma  türleri  için  de  kullanılır.

 

3.1.11.                    Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim/ Delivered Duty Unpaid(DDU)

Gümrük  vergisi  ödemeksizin  teslim. Anılan  teslim  şeklinde  ihracatçı, ithalatçının  ülkesinde  ve  adı  belirtilen  yerde  malları  ithalatçıya  teslim  etmekle  yükümlüdür.Ancak  burada  gümrük  vergisinin  ödenmesi  söz  konusu  değildir.Teslim  yerine  kadarki  tüm  masraf  ve  rizikolar  ihracatçıya  aittir.

 

3.1.12.                    Gümrük Resmi Ödenmiş Teslim/ Delivered Duty Paid(DDP)

Belirtilen  varış  yerinde teslim. Gümrük  vergisi  ödenmiş  olarak  teslim.  Yukarıda  bahsettiğimiz  ödeme  şeklinden  tek  farkı  sadece  gümrük  vergisinin   de  ihracatçı  tarafından  ödenerek, belirtilen  yerde  malın  teslimini  ifade  etmektedir.

3.1.13.                    Rıhtımda Teslim/ Delivered  Ex-Quay  (DEQ)

Belirtilen Varış Limanında teslim. Rıhtımda Teslim(DEQ). Bu teslim  şeklinde  ihracatçı  malı  satış  sözleşmesinde  belirtilen  rıhtımda  ithalatçıya  teslim etmektedir. Rıhtıma  kadarki  masrafı  ve  rizikolar  ihracatçıya  aittir.

3.1.14.                    Gemide Teslim/ Delivered Ex Ship(DES)

Belirtilen  Varış  Limanında ve Gemide  Teslim. Bu  teslim  şeklinde  ihracatçı  varış  limanında  gemide  malları  ithalatçıya  teslim  etmektedir. O  ana  kadarki  masraf  ve  rizikolar  ihracatçıya  ait  iken  teslim  anından  sonra  masraf  ve  rizikolar  ithalatçıya  geçmekte  ve  gemiden  malın  boşaltma  masrafları  da  dahil  edilmek  üzere  alıcı  tarafından  karşılanmaktadır. DES ‘in  CİF ‘ten  farkı ; DES ‘de  masraf  ve  riziko  varış  limanında  gemide  teslim  ile  birlikte  ithalatçıya  devredilirken, CIF de  ithalatçının  hasar  ve  ziyana  ilişkin  rizikosu  yükleme  limanındaki  gemi  güvertesine  teslim  ile  başlamakta, ancak  masraf  devri  DES ‘de  olduğu  gibi  varış  limanında  gemide  olmaktadır. Bu  önemli  farka  dikkat  edilmelidir. (www. foreingtrade.gov.tr)

3.2.                  Dış Ticarette Ödeme Şekilleri:

İthalatçıyla anlaşarak malı  hazırlayan ihracatçı, mal bedelinin ödenmesini düşünmek durumundadır.Eğer  ürettiği  malın  karşılığını  zamanında  alamazsa  ihracatçı  oldukça zor bir duruma düşer.Bu yüzden ithalatçıların ödeme şekilleri hakkında yeterince bilgi sahibi olmaların gerekmektedir.Böylece karşılaşa bilinecek rizikoları enaza indirmiş olurlar. Uluslararası ticarette ödeme şekillerini dört grupta toplanabilir. (Akat, 2001)

3.2.1.                       Peşin Ödeme (Cash/ Advance Payment) Ve Prefinansman

Peşin  ödeme  şeklinde, alıcı  önce  parayı  göndermekte, daha  sonra  mal  gitmektedir.Kuşkusuz  burada, alıcının  ihracatçıya  tam  güvenmesi  gerekmektedir.Bu  yolla  ihracatçı  mal  sevkıyatında  bulunmadan  parayı  almakta, yaptığı  işlerin  finansmanını  ithalatçı  vasıtasıyla  sağlayabilmektedir.Öte  yandan, peşin  ödeme  alıcı  için  satıcı  için  olduğu  kadar  elverişli  ve  güvenilir  değildir. Alıcı, parasını  peşin  ödediği  malı  teslim  alamamak, değişik  veya  düşük  kalitede   mal  gönderilmesi  gibi  riskleri  üstlenmektedir.

Yukarıda  belirttiğimiz  gibi, peşin  ödeme  güvene  dayanır. Bununla  beraber  ithalatçı  kendini  garanti  altına  almak  isteyebilir. Bu  bakımdan  peşin  dövizi  garantili  ve  garantisiz  peşin  döviz  olarak  ayırabiliriz. Garantisiz  peşin  dövizde, ithalatçı  ihracatçıya  bankanın  herhangi  bir  garantisini  istemeden  dövizi  göndermektedir. İhracatçı  malı  göndermediği  ya  da  parayı  iade  etmediği  takdirde  ihracatçı  bankanın  bir  sorumluluğu  yoktur. Garantili  peşin  dövizde  ise  ithalatçının  bankası, ihracatçı  adına  havale  yaparken, anlaşmaya  uygun  malın  zamanında  gönderilmediği  ya  da  para  iade  edilmediği  takdirde  gönderilen  peşin  dövizin  faizi  ile  birlikte  ithalatçıya  geri  gönderileceğine  dair  ihracatçının  bankasından  garanti  istemektedir. Buna  prefinansman  adı  verilir.Prefinansman  da  garantör  banka  ithalatçı  tarafından  gönderilen  parayı, ihracatçıya  teslim  etmeden  önce  teminat   mektubu  ister. Bu  tür  garantilerin  haricinde, bankaların  sorumluluk  taşıyarak  işleme  dahil  olduğu  bir  peşin  ödeme, avans  ödemesi  şeklinde “red  clause”  veya “green  clause”  akreditifler  ile  de  yapılabilmektedir. (Akat, 2001)

 

3.2.2.                       Mal   Karşılığı   Ödeme   Şekli/ Cash Against Goods

Peşin  ödemenin  tersine, ihracatçı  bedelini  almadan  malı  alıcıya  göndermekte  ve  bu  bakımdan  ithalatçıya  tam  bir  güven  duymaktadır. İhracatçının  en  çok  risk  üstlendiği  ödeme  şeklidir. İhracatçı  malını  sevk  ettikten  sonra  sevkıyata  ilişkin  vesaiki  doğrudan  veya  bedelsiz  teslim  edilmek  kaydıyla  bir  banka  aracılığı  ile  veya  doğrudan  ithalatçıya  göndermektedir.

İthalatçı  vesaiki  teslim  alarak, bununla  malları  gümrükten  çekmekte, mal  bedelini  ise  aralarındaki  anlaşma  uyarınca  belirlenen  süre  sonunda  belirlemektedir. Mal  bedelinin  ödenmeme  riski  her  zaman  vardır.

Mal  karşılığı  ödeme, ihracatçıyı  değil  ithalatçıyı  finanse  eden  bir  ödeme  şeklidir. İhracatçının  mal  karşılığı  ödeme  şeklini  kabul  edebilmesi  için  mal  bedelinin  ödeneceğine  inanması  gerekmektedir. Güvence  bankaların  garantisiyle  sağlana bilinir. Ödemenin  zamanında  yapılacağına  ilişkin  bir  garanti  alıcının  bankası  vasıtasıyla  satıcıya  verilmekte  olup, mal  karşılığı  ödemede  oldukça  sık  görülmektedir. Mal  karşılığı  ödemenin  en  sık  rastlandığı  durumlar  aşağıda  kısaca  belirtilmektedir.

• Alıcı (ithalatçı), satıcının (ihracatçı) bir  temsilcisi  veya  şubesidir.
• Alıcı ile  satıcının  alım – satım  ilişkisi  yıllardır  sürüyor
• Satıcının pazarlık  gücü  olmadığı  gibi, piyasa  koşulları  buna  zorluyor

Mal  karşılığı  ödemede, alıcı  ile  satıcı  olmak  üzere  iki  taraf  mevcuttur. Vesaikin  alıcıya  gönderilmesinde  bankalar  hiç  devreye  girmeyebilir. Satıcının  vesaiki  doğrudan  alıcıya  göndermesi  mümkündür. Vesaik  banka  aracılığı  ile  alıcıya  gönderilse  bile  bedelsiz  teslim  söz  konusu  olduğundan  bankaların  hiçbir  yükümlülüğü  bulunmamakta, satıcı  tüm  sorumluluğu  yüklenmektedir. Ancak  işlemin  uygulanışına  göre, bankalar  devreye  girebilir. Ülkelerdeki  mevzuata  bağlı  olarak, mal  karşılığı  ödeme  dahi  olsa  vesaikin  bankalar aracılığıyla  alıcıya  gönderilmesi  gerekebilmektedir. Böyle  bir  durumda  bankalar  genel  mevzuat  yükümlerini  yerine  getirdikleri  gibi  vesaikin  muhataba  ulaşması  hususunda  güvence  teşkil  etmektedirler. Bankalar, mal  karşılığı  işlemde  ihracat  bedelinin  ödenmesi  aşamasında  devreye  girerler. Burada  bankalar  sadece  havale  işlemine  taraf   olmaktadır. Sadece  kendilerine  verilen  paranın  lehdar’a  ulaştırılması  hizmetini  yaparlar. Görüleceği  gibi  mal  karşılığı  ödemede  bankalar  vesaik  ve  özellikle  akreditif  karşılığı  ödemeye  göre  en  az  yükümlülüğe  sahiptir. Sadece  ödemenin  yapılacağına  dair  garanti  vermeleri  halinde  sorumlulukları  değişmekte, ancak  o  zamanda  üstlendiği  rol  ve  verdiği  hizmet  ödeme  şeklinden  çıkmakta, garantör  olmaktadır.

3.2.3.                       Banka Denetiminde Mal Karşılığı  Ödeme  Şekli

Daha  öncede  belirtildiği  gibi, mal  karşılığı  ödemede  bankalar  taraf  olmamakta, sadece  havale  işleminin  doğru  bir  şekilde  gerçekleştirilmesinden  sorumludurlar. Vesaikin  alıcıya  ulaştırılması  ve  mal  bedelinin  ödenmesi  işlemine  bankaların  katıldığı  bir “mal  karşılığı  ödeme”, vesaik  karşılığı  ödemeden  pek  farklı  değildir. Yalnız  satıcının  bedelsiz  teslim  talimatı  nedeniyle, bankaların  vesaikin  tevdi  edilmesinde  bir  sorumluluğu  vardır. Vesaik  karşılığı  ödemede  vesaik, sevkıyat  tutarının  ödenmesi  poliçenin  alıcı  tarafından  kabul  karşılığında  alıcıya  teslim  edilirken, mal  karşılığı  ödemede  bedelsiz  olarak  teslim  edilmektedir.

 

3.2.4.                       Kabul  Kredili  Ödeme

Temel  olarak  alıcı  finanse  etmeyi  amaçlayan, söz  konusu  olan  işlemde  geçen  poliçenin  ıskonto  edilmesi  halinde  satıcıya da  kaynak  sağlayan, alıcının  mal  bedelini, malı  teslim  alınca  değil de  belli  bir  vade  sonunda  ödediği  bir  yöntemdir. Vadeli  akreditifler  gibi  vadeli  mal  alım-satımında  kullanılmaktadır. Kabul  kredili  ödemede, vade, kambiyo  senetlerinden  poliçe  vasıtasıyla  belirlenmekte  olup  diğer  poliçelerden  tek  farkı, genellikle  poliçe  bedelinin  vadesinde  ödeneceği  hususunda  bir  bankanın  dönülemez  taahhüdünü  oluşturmaktadır.

Vadeli  mal  alım-satımlarına  yönelik  dış  ticaret  işlemlerinde  ithalatçı  ile  ihracatçı  arasında  ortaya  çıkabilecek  muhtemel  sorunların  önlenmesi  ve  işlemin  devamlılığının  sağlanabilmesi  için  bankaların  aracılığına  başvurulmaktadır

3.2.5.                       Akreditifli   Ödeme  Şekli/ Letter of Credit-L/C

Akreditif, ithalatçı  tarafından  bankasına  verdiği  talimatla  açılmaktadır.Ancak  ithalatçının  bankaya  verdiği  talimatın  özünü, alıcı  ile  satıcının  yaptığı  anlaşma  belirlemektedir. Bu  bakımdan  ihracatçının, açılacak  akreditifi  belirleyebilmesi  ve  kendi  lehine  oluşturabilmesi  için, ithalatçı  ile  yapacağı  sözleşmede  etkin  olması, aktif  olması  ve  belirlenmedik  konu  bırakmaması  gereklidir.

           

Akreditif, dış  ticarette  en  yaygın  şekilde  kullanılan bir  ödeme  şeklidir. Akreditif’i en  basit  şekilde  bir  ” Koşullu  havale ”  olarak  tanımlayabiliriz. Alıcı  yani  ithalatçı, ihracatçının  gönderdiği  proforma  faturayı  bankasına  ibraz  ederek, gerekli  belgelerin  zamanında  ithalatçının  bankasına  gönderilmesi  karşılığında  ödeme  yapılacağını  belirten  bir  taahhüttür. ” Koşulların  belgelerle  kanıtlanması ”  hususu  akreditiflere  ilişkin  en  önemli  özelliklerden  birisidir. İşleme  ödeme  aracı  olarak  giren  bankalar  belgelerin  kapsadığı  mal, hizmet  veya  diğer  işlemleri  dikkate  almayarak  sadece  belgeler  ile  ilgilenmektedir. Bir  akreditifte  en  az  dört  taraf  mevcuttur.

1. Akreditif Amiri (Aplicant, Orderer, Principal): Amir  ithalatçı  olup, kendi  bankasına  akreditif  açtırma  talimatı  veren  taraftır.

2. Amir Banka  (Opening  Bank, Issuing Bank):   İthalatçının  talimatı  üzerine  ihracatçı  lehine  akreditif  açan  ve  bunu  ihracatçının  bankasına  bildiren  taraftır.

3. İhbar Bankası  (Advising  Bank):  Gelen  akreditifi  ihracatçıya  ihbar  eden  yerli  bankadır.

             

4. Lehdar (Beneficiary)          :  Adına  akreditif  açılan, malı  gönderip  parasını  tahsil  edecek  olan  taraf  yani  ihracatçıdır.

Şekil 3‑1 Basit bir akreditife şeması

 

Akreditif akışı aşağıda belirtildiği gibidir.

1. İthalatçının kendi bankasına  akreditif  açtırma  talimatını  vermesi,
2. Akreditif metninin mektup, telex, swift  ile  ihbar  bankasına  gönderilmesi,
3. Akreditifin ihracatçıya ihbar  edilmesi,
4. Yükleme yapıldıktan sonra  dokümanların  ihbar  bankasına  ibrazı,
5. Dökümanların ya da  vesaikin  kontrol  neticesi  pozitif  olduğunda,  eğer  ihbar  bankası  aynı  zamanda  bir  teyit  ve  ödeme  bankası  ise  ödemenin  yapılması, değilse  evrakın  amir  bankaya  mal  bedeli  tahsili  için  gönderilmesi.
6. Akreditifin teyitsiz olması  durumunda,  mal  bedelinin  tahsili  için  evrakın  amir  bankaya  gönderilmesi, teyitli  olması  durumunda  ödeme  ya  da  rambursman  talimatı  gereğince  paranın  tahsil  edilmesi  ve  evrakın  amir  bankaya  gönderilmesi,
7. Akreditif bedelinin tahsili  karşılığında  evrakın  ithalatçıya  teslim  edilmesi,

3.2.6.                       Vesaik   Mukabili   Ödeme  Şekli/ Cash Against Documents

Dış  ticarette  oldukça  sık  rastlanan  ödeme  şekillerinden  biri  de  vesaik  karşılığı  ödemedir (documantary collectıons). Bu  ödeme  şeklinde  mallar  ithalatçıya  gönderilirken, orjinal  evrak  ihracatçının  bankasına  verilmekte, ihracatçı  bankası  ya da  aracı  banka  ihracatçıdan  aldığı  talimata  dayanarak, orijinal  evrakı  ithalatçının  bankasına  yani  muhabir  bankaya  römiz  mektubu (remıttance  letter) ekinde  gönderir. Bu mektubda  bedeli  ithalatçıdan  tahsil  edildikten  sonra, evrakın  kendisine  verileceği  talimatı  yer  almaktadır. Böylece  ithalatçı, mal  bedelini  ödemeden  orijinal  evrakı  bankadan  alamayacağı  için, gümrükten  malları  çekemeyecektir. Burada  ihracatçı  için  bir  garanti  bulunmaktadır. Ancak  bu  garantiyi  fazla  abartmamak  gerekir.

Vesaik  ödemede  bulunan  tarafları  şu  şekilde  açıklayabiliriz.

Amir (principal): Tahsil  işlemi  için  vesaiki  bankasına  veren  ihracatçı  firma.

İhracatçının  Bankası (Remitting   Bank): Amirin  vesaiki  verdiği  banka

Muhatap(Drawee):Vesaikin  tahsil  ve  kabul için ibraz edildiği alıcı (ithalatçı) ‘dır.

İthalatçının  Bankası/ Muhabir Banka (Collectıng  Bank): Tahsil  işlemine  aracılık  eden  banka.

Vesaik Mukabili ödemenin riskleri: Alıcı  ile  satıcı  vesaik  mukabili  ödeme  şeklinde  anlaşsalar  dahi, ithalatçı  siparişi  verdikten  ve  ihracatçı  üretime  başladıktan, hatta  malı  sevk  ettikten  sonra, malı  almaktan  vazgeçebilir, mal  kendi  gümrüğüne  gelse dahi  mal  bedelini  ödemeyerek  evrakı  bankadan  almayabilir.

3.3.                  Akreditif   Türleri

3.3.1.                       Fonksiyonlarına Göre Akreditife Türleri

1. Cayılabilir, Kabili Rücu  Akreditif  (Revcable  L/C)

Eğer  açılan  akreditif  cayılabilir  nitelikte  ise, ihbar  bankasına  ve  dolayısıyla  ihracatçıya  haber  vermeksizin  akreditif, amiri  ve  dolayısıyla  ithalatçı  bankası  tarafından  iptal  edilebilmekte  ya  da  şartları  değiştirilebilmektedir. Bu bakımdan  ihracatçı  açısından  güvencesi  olmayan  bir  akreditiftir. (Tumay, 1986)

1. Dönülemez, Gayrikabili  Rücu  Akreditif  (Irrevocable  L/C)

Bir  akreditifte  varolan  dört  tarafın  onayı  olmaksızın  iptal  edilemeyen  ve  değişiklik  yapılamayan  akreditife, gayrikabili  rücu  akreditif  adı  verilir. Akreditif  koşulları  yerine  getirildiği  takdirde, ihracatçı  malın  bedelini  mutlaka  tahsil  edeceğinden, güvenilir  bir  akreditiftir.

1. Teyitsiz Akreditif   (Unconfirmed  L/C)

Teyitsiz  akreditifte, eğer  akreditif  vesaik  görüldüğünde  ödemeli  ise, ihracatçı  yükleme  belgelerini  kendi  bankasına  verdiği  zaman, mal  bedelini  tahsil  edememekte, bankası  tahsil  için  evrakı  akreditif  bankasına  göndermektedir.Akreditif  bankası, gelen  evrak  koşullara  uyduğunda, ödemeyi  havale  etmektedir.Vadeli  ve  kabul  kredili  akreditifte  de, ihracatçının  bankasi  herhangi  bir  kabul  ya  da  ödeme  taahhüdü  vermeksizin, evrakı  olduğu  gibi  ithalatçının  bankasına  göndermektedir. Teyitsiz  akreditifte, ihracatçının  bankası  herhangi  bir  sorumluluk  yüklenmemekte, bir  bakıma ithalatçının  bankasının uzatılmış  bir kolu olarak faaliyet göstermektedir.

 

1. Teyitli Akreditif  (Confirmed  L/C)

Teyitli  akreditifte, ihracatçı  sevk  evrakını  kendi  bankasına  verdiğinde  mal  bedelini  alabilmekte, vadeli  akreditifte  vade  sonunda  parasını  tahsil  etmekte, kabul  kredilide  ise  kendi  bankasından  aval  alabilmektedir. Herhangi  bir  anlaşmazlık  olduğunda  yerli  hukuk  uygulanır.Teyitli  akreditifin  bir  başka  avantajı  da  akreditif  vadesi  Türkiye’de  dolarken, teyitsizde  vade, ithalatçının  ülkesinde  dolacağından, evrak  gönderme  süresinden  yararlanılmış  olunur.

1. Döner Akreditif   (Rotatif, Revolving  L/C)

Eğer  ithalatçı  aynı  türden  malı  aynı  ihracatçıdan  sürekli  alıyor  ise, bu  takdirde  örneğin bir yıllık  akreditif  açtırarak  parasını  bağlamasına  gerek  yoktur. Açılan  akreditif  kullanıldığında, talimata  gerek  kalmaksızın, otomatik  olarak  yenilenir.

1. Devredilebilir Akreditif   (Transferable  L/C)

Akreditif  metninde  ” transferable ”  sözcüğü  mevcut  ise, kendisine  akreditif  açılan  ihracatçı, bu  akreditifi  bir  başkasına  devredebilir. Transferable  akreditif  ancak  bir  kez  olarak  devredilebilir. Başka  bir  değişle, ikinci  lehdar  kendisine  devredilen  akreditifi  yeniden  bir  başkasına  devredemez. Bu  kural  alıcıyı  korumak  içindir. Eğer  açılan  akreditif  aynı  zamanda  kısmi  yüklemelere de  olanak  sağlıyorsa, (bu  durumda  akreditif  metninde ” partial  shipment  allowed ” ibaresi  yer  alır.) ilk  lehdar  aynı  akreditifi  birden  fazla  kişilere  aktarabilir. (Kozlu, 1993)

1. Arka Arkaya Akreditif  (Back  to  Back  Credit)

Bu  durumda  alıcı, ithalatçı  lehine  devredilmez  akreditif  açmakta, ihracatçıda  açılan  bu  akreditifi  kredi  garantisi  olarak  göstererek, sattığı  malı  kendisine  satan  imalatçı  adına  yeni  bir  alım  akreditifi  açtırmaktadır. Eğer  ihracatçı  açtırmış  olduğu  alım  akreditifini  kendi  finansman  olanakları  ile  karşılasa  idi  böyle  bir  karşı  akreditif  söz  konusu  olamazdı. Transferable  akreditife  oranla  karşılıklı  akreditif  açtırmak  ihracatçı  için  daha  pahalıdır. Karşılıklı  akreditifin  içerik  kazanması  için  hem  satış  hemde  alış  akreditiflerinin  ödemelerinin  aynı  bankada  yapılabilmesi  gerekir. İmalatçı  malı  yükleyip  evrakı  bankaya  verdikten  sonra, satış  akreditif  bedelinin  ihracatçıya  düşen  kar  kısmı  ayrılır  ve  kalanı  imalatçıya  ödenir. Daha  sonra  satış  akreditifin  tamamı  karşı  bankadan  tahsil  edilir. Kuşkusuz  bankaların  satış  akreditif  bedelini  tahsil  edebilmesi  için, satış  akreditifinin  süresinin  alış  akreditifinin  süresinden  daha uzun  olması  gerekir.Karşılıklı  akreditifler, ithalat  açısından  da  kullanılabilirler. (Kozlu, 1993)

1. Peşin Akreditif  (Red  Clause, Down  Payment  L/C)

Peşin  akreditifte, akreditif  tutarının  tamamı  ya  da  bir  kısmı, mal  sevkıyatı  yapılmadan  ihracatçıya  kullandırılır. Akreditife  dayanarak  tek  bir  yükleme  yapıldığında  peşin  alınan  bedelin  akreditif  tutarından  mahsubu  gerekir. Kısmi  yüklemelerde  ise, hangi  yükleme  ya  da  yüklemelerde  mahsub  edileceğinin  belirtilmesi  gerekir. Peşin  akreditif  garantili  ya  da  garantisiz  olur. Garantisizde, ihracatçının  bankası  peşin  kısmı, ihracatçıdan  bir  garanti  almaksızın  kendisine  öder. İhracat  gerçekleşmezse  ödediği  parayı  amir  bankasından  tahsil  eder. Garantilide, ödenen  peşin  kısmı  için  ihracatçıdan  garanti  alınır. Peşin  döviz  alındığı  halde  ihracat  gerçekleşmez  ise, bu  peşin  dövizin  Kambiyo  mevzuatına  göre 1 yıl  içinde  geri  iadesi  gerekir.

3.3.2.                       Ödeme  Şekillerine  Göre  Akreditifler

1. Görüldüğünde Ödemeli  Akreditifler  (Sight  L/C)

Bu  tür  akreditifte  belgeler  görüldüğünde ; teyitli  akreditifte  ihracatçının  bankasında, teyitsizde  ise  ithalatçının  bankasında  ödenir.

1. Vadeli Akreditif  (Deferred  L/C)

Müşteriye  vade  tanınarak  vade  sonunda  mal  bedeli  tahsis  edilir. Teyitli  akreditif  olduğunda  vade  sonunda  yerli  bankadan, teyitsiz  akreditifte  ise  ithalatçının  bankasından  mal  bedeli  tahsis  edilir. Bu  durumda  belli  bir  sürenin  sonunda  mal  bedelinin  alınacağına  dair  bankadan  bir  yazı  alınabilir. Ancak  böyle  bir  belge  kıymetli  evrak  niteliğinde  olmadığından  poliçe  gibi  kırdırılmaz. Vade  sonunda  mutlaka  mal  bedeli  tahsis  edileceğinden, malı  alan  ithalatçının  malın  kaliteli  olmadığını  iddia  ederek, mal  bedelini  ödememesi  gibi  bir  husus  söz  konusu  değildir. Eğer  ihracatçı  vadeyi  beklemeden  para  tahsil  etmek  istiyorsa, alıcı  banka  adına  vadeli  poliçe  tanzim  etmek  durumundadır.

 

1. Kabul Kredili  Akreditif  (Acceptance  L/C)

Banka  adına  çekilmiş  vadeli  poliçeyi  ihracatçı  isterse  kırdırarak  peşin  mal  bedeline  kavuşabilir.Kambiyo  mevzuatımıza  göre, vadeli  ve  kabul  kredili  akreditiflerde  vade  en  çok  180  gündür.

3.3.3.                       Teminat   Akreditifi   (Standby  L/C)

Şimdiye  kadar  gördüğümüz  akreditif  türlerinde, bir  işin  yapılması  karşılığında  akreditif  açılıyor  ve  bedeli  tahsil  ediliyordu. Standy  akreditifte ise, işin  yerine  getirilmemesi  halinde  akreditif  kullanılmaktadır. Örneğin  bir  Türk  firması  Libya ‘da  bir  ihaleye  katılmaktadır. Türk  firması  ihaleyi  kazandığında, eğer  ihaleyi  zamanında  yerine  getiremezse, Libya  firması  tarafından  kullanılmak  üzere  akreditif  açmaktadır. Bu  tür  bir  akreditif  teminat  mektubu  niteliğinde  olmaktadır.

3.4.                  İhracatta   Finansman   Şekilleri

İhracatçının  siparişi  aldıktan  sonra, malı  sevkıyata  hazır  hale  getirebilmesi  için, imalat  aşamasında  girdiler  satın  almak  ve  işçi  ücretlerini  ödemek  veya  aldığı  malı  aynen  ihraç  etmek  istediğinde, bu  malı  almak  için  belli  bir  nakdi  sermayeye  ihtiyacı  bulunmaktadır. Bu  nedenle  herhangi  bir  ihracatçının  kendi  öz  kaynaklarının  yanında, dış  kaynak  bulma  olanakları  konusunda  bir  bilgiye  sahip  olması  gerekmektedir. İhracatta  finansman  şekillerini  aşağıdaki  gibi  sıralayabiliriz:

3.4.1.                       İthalatçının  İhracatçıyı  Finanse  Etmesi

Bu  finansman  şeklinde  mal  henüz  gitmeden  ithalatçı, mal  bedelini  önceden  satıcıya  göndermektedir. Peşin  havale, peşin  döviz  veya  akreditiflerde  “Red  Clause ”  türü, bu  imkanı  sağlamaktadır. Daha  önce  de  gördüğümüz  gibi  bu  tür  finansman  “Prefinansman” olarak  adlandırılmaktadır. Prefinansman  kanalıyla  gelen  döviz  hesabının  1  yıl  içinde  kapanması  şarttır. Tüm  kredilerde  olduğu  gibi, Türkiye  açısından  bir kredi olması sebebiyle KKDF’ye  tabidir. Bu oran peşin dövizde  %6 ‘dır.

3.4.2.                       Döviz  Kredisi  (DKR)

Prefinansmanda  ülkeye  peşin  dövizi  getiren  ihracatçı  firma  olmasına  karşın, DKR’de  bankalar  bizzat  dışarıdan  döviz  temin  ederek  bu  dövizi, mal  ve  hizmet  ihracatı  ile  uğraşan  firmalara  kullandırmaktadır. Bu  tür  dövizlerin  faizi ; Türkiye  para  piyasasında  ortalama  olarak  döviz  bazında  %15 – %17  oranında  olmaktadır. Kambiyo  mevzuatımıza  göre  bankalar, bu  dövizi  en  fazla  1  yıl  süreli  kredi  olarak  getirtebilirler. Dolayısıyla  bankalar  bu  krediyi, müşterilerine  verirken  3 – 6  ay  gibi  anlaşmaya  bağlı  olarak  süreler  belirlemekte  ve  gerektiğinde  bu  süreleri  1  yıla  kadar  uzatabilmektedirler.

İhracatçıların  döviz  kredisi  alabilmeleri  için, her  şeyden  önce  birlikte  çalıştıkları  banka  ile  ticari  ilişkilerinin  iyi  olması  gerekir. Bir  anlamda  ihracatçı, kendi  adına  kredi  tahsis  ettirir. Böyle  bir  kredi  tahsisi  için  ayni  ve  nakdi  teminatlar  müşteriden  alınır.

Kredi  tahsisinden  sonra  diyelim  ki, ihracatçının    aylık  sürede  DKR ‘ye  ihtiyacı  varsa, bu  sürede  ne  kadar  ihracat  yapacağını  beyan  etmesi  gereklidir. Bu  bakımdan  bankacı  açısından, böyle  bir  krediyi  kullanırken  karşılaşacağı  ilk  risk, ihracatın  yerine  getirilmemesi  ile  ilgilidir. İhracatçının  taahhüdü  yerine  getirmediği  durumda, ihracat nedeniyle  alınmayan  her  türlü  resim  ve  harçlar, faizi  ile  birlikte  geri  alınır.

İhracatçı, 3  aylık  süre  içinde  gelen  ihracat  bedellerini  krediye  mahsub  edebilir ; böylece  döviz  alış  kuru  ile  satış  kuru  arasındaki  zarardan  korunmuş  olur. Ya da  sürenin  sonunda  ana  para  ile  faizi  kadar  TL ‘yi  bankaya  getirerek, döviz  satış  kuru  üzerinden  borcunu  kapatır. Bu  durumda  DKR ‘nin  bankacılar  açısından  ikinci  riski, TL  riskidir. Yani  dışarıdan  mal  bedelinin  gelmemesi  ya  da  süre  sonrasında  TL  olarak  bedelin  ödenmemesi  sonucu  kredi  karşılığının  bankaya  geri  gelmemesidir. Kuşkusuz  böyle  bir  durumda  banka, ipoteği  nakde  çevirecektir. DKR ‘de  taahhüt  edilen  dövizin  %100 ‘ü  nispetinde  kredi  verilir. Eximbank  kredisinde  ise  bu  oran  %50 ‘dir.

3.4.3.                       Kısa  Vadeli  İhracat  Kredi  Sigortası (Eximbank Kredisi)

İhracatçılar  mal  bedelinin  tahsil  edilememesi  riskine  karşı  1  yıllık  muhtemel  ihracatlarını   Exımbank’a  sigorta  ettirebilirler. Bu  sigorta  programının  işleyişi  aşağıda  adım  adım  izah edilmiştir.

1 .  İlk  olarak  ihracatçı  12  sayfadan  oluşan  SKO2  formunu  doldurur. Bu  formda  ihracatçı  12  ay  içinde  yapılması  muhtemel  toplam  ihracatını  göstermek  zorundadır. Yıl  içindeki  sapmaların  Eximbank’a  bildirilmesi  gerekir. Eximbank, teyitsiz  akreditif, vesaik  mukabili  ve  mal  mukabili  türü  ödemelerde  mal  bedelinin  %90’ını  ödemektedir. Eximbank  sigorta  kapsamına  dahil  edilmeyen  ödeme  şekilleri  peşin, prefinansman  ve  teyitli  akreditiftir. Peşin  ve  prefinansmanda  zaten  alıcı  riski  yktur, teyitli  akreditifte  ise  alıcı  riskini  Türkiye’deki  bir  banka  üstlendiğinden  sigorta  kapsamı  dışına  alınmışlardır.İhracatçı  SKO2  formunu  doldurduktan  sonra, istenilen  belgeleri  ve  poliçe  tanzim  ücretini  ödediğine  dair  banka  dekontunu  Forma  ekleyerek  Eximbank’a  gönderir.

2 .  Eximbank  SKO2  formunu  aldıktan  sonra, formdaki  bilgileri  kabul  ederse,  ihracatçıya  2  nüsha  SKO3  “Kısa  Vadeli  İhracat  Kredi  Sigortası  Genel  Poliçesi  Kabul  Formu”  gönderir. İhracatçı  şartları  kabul  ederse, Formu  imzalayarak  bir  nüshasını  Eximbank’a, diğer  nüshasını  da  kredi  için  talepte  bulunacaksa  aracı  bankaya  ibraz  eder.

3 .  Eximbank  SKO3  formunu  aldıktan  sonra, SKO1  formunu  yani ” Sigorta  Genel  Poliçesi ” ni  imzalayarak  ihracatçıya  gönderir.

4 .  Kabul  formu  ile  kapsama  alınan  ülkedeki  alıcılara  yapılacak  sevkiyatların  risk  kapsamına  alınabilinmesi  için  sevkiyat  tarihinden  önce  ihracatçı  SKO4′ nolu  ” Alıcı  Limit  Formu ” doldurarak  Eximbank’a  gönderilir.

5 .  Eximbank  SKO4  formunu  aldıktan  sonra  her  alıcı  için  istihbaratta  bulunur. Gereken  bilgileri  çalıştığı  enformasyon  kuruluşuna  göndererek, alıcı  hakkında  rapor  ister. Burada  alıcı  için  gelen  raporların  mali  analizi  yapılır. İhracatçının  ithalatçı  ile  çalışacağı  ödeme  şekli  ve  alıcının  durumu  gözönüne  alınarak  limit  belirlenir. Durum  SKO5 nolu  ” Alıcı  Limiti  Onayı ”  formu  ile  ihracatçıya  gönderilir.

6 .  Alıcı  limiti  alındıktan  sonra  ihracatçı  sevkiyata  başlamakta  ve  bir  ay  içinde  yapılan  ihracatlar  SKO6 nolu  ” Aylık  Sevkiyat  Formu ” na  işlenir  ve  en  geç  takip  eden  ayın  10’una  kadar  Eximbank’a  gönderilir.

7 .  Eximbank  Aylık  Sevkiyat  Formunu  aldıktan  sonra, hesaplanan  sigorta  prim  tutarı, sigortalıya  (ihracatçıya) SKO7 nolu ” Prim  Bildirim  Formu ” ile  bildirilir.

8 .  Eğer  vadesi  gelipde  ödenmemiş  alacaklar  sözkonusu  ise  her  ayın  sonu  itibariyle  SKO8 nolu ” Vadesi  Geçmiş  Alacaklılar  Aylık  Bildirim  Formu ”  doldurarak  takip  eden  ayın  onuna  kadar  Eximbank’a  bildirir. Bunun  üzerine  Eximbank  faaliyete  geçerek  alacağın  tahsili  için  her  türlü  gayreti  gösterir.

9 .  Poliçe  kapsamına  giren  herhangi  bir  zararın  ortaya  çıkması  halinde, sigortalı  zararın  kesinleşmesini  müteakiben  SKO9 nolu  ” Tazminat  Talep  Formunu ”  doldurarak  Eximbank’a  müracaat  eder. Limitte  öngörülen  şartlar  dahilinde  Türk  Eximbank  tarafından  sigortalıya  yazılı  ihbarın  yapıldığı  ayın  ilk  günü  geçerli  olan  T.C.M.B  döviz  alış  kuru  esas  alınarak  fatura  bedelinin  %90  nisbetinde  tazminat  ödenir. Bu  durumda  ihracatçı  o  işlemle  ilişkili  haklarını  Eximbank’a  devreder. Eximbank  yasal  tatbikata  geçer  ve  eğer  mahkemeyi  kazanırsa,  masraflarını  düştükten  sonra  geri  kalan  parayı  belirtilen  kur  üzerinde  ihracatçıya  öder.

3.4.4.                       Kısa  Vadeli  Kredi  Programları (Eximbank Kredisi)

Eximbank  ihracatçılara  kısa  vadeli  Türk  lirası  kredileri  ile  dövize  endeksli  döviz  kredileri  vermektedir.

Kısa  vadeli  Türk  lirası  kredisi  alabilmek  için, ihracatçının  gelecek  1 yıllık  ihracatını  Eximbank’a  sigorta  ettirmesi  gerekir. Kabul  formunun  bir  nüshası  Eximbank’a  gönderilmekte, diğer  nüshası  ise  TL  kredisi  için  aracı  bankaya  ibraz  edilir.

Eximbank  TL  kredilerini  doğrudan  ihracatçılara  kullandırmayıp, bankalara  tahsis  ederek  kullandırmaktadır. Dolayısıyla  ihracatçı  kredi  için  kendi  bankasına  müracaat  ederek, bakiye  varsa  kullandırılmaktadır. Eximbank, kredinin  ana  para  ve  faizinin  geri  ödenmesinde  aracı  bankayı  sorumlu  tuttuğundan, ihracatçının  ilkin  çalıştığı  bankada  kredisinin  olması  gerekir, aksi  halde  Eximbank  kredilerinden  yararlanamaz. Aracı  Bankada  tahsisin  ve  müşterinin  kredisinin  bulunması  halinde ;

–  Müracaat  Formu ,

–  Firma  taahhütnamesi ,

–  Muvafakatname’yi, ihracatçılar  aracı  bankaya  sunarlar, aracı  bankada  bu  belgeleri  Exımbank’a  iletir, Eximbank  talebi  uygun  görürse, kredi  ertesi  işgünü  aracı  bankaya  ödenir, aracı  bankada  en  geç  ertesi  işgünü  krediyi  firmanın  hesabına  aktarır. Verilen  kredinin  süresi  120 gündür.

Eximbank  ilk  defa  ihracat  yapacak  olan  girişimcilere  ve  iç  piyasaya  yönelik  olarak  çalışmakta  iken, ihracata  dönük  olarak  çalışmayı  planlayan  firmalara, ihracata  hazırlık  aşamasında, Sevk  Öncesi  ve  Hedef  Pazar  İhracat  Kredileri ‘ne  ve  İhracat  Döviz  Kredisine  bağlı  olarak, ilk  Adım  İhracat  Kredisi  adı  verilen  ihracat  kredisi  kullandırılır.

3.4.5.                       Factoring    Ve   Forfaiting

1. Factoring

İhracatçı  mal  mukabili  ya  da  kabul  kredili  olarak  mal  sattığında, alacak  hakkını  aracı  factor  kuruluşuna  satmaktadır. Factoring  halinde  ihracat  bedelinin, evrakın  factor ‘a  verilmesi  ile  birlikte  %80 ‘i  ödenmektedir. Bu  işlemde  %3 – %5  dolayında  komisyon  verilmekte, geri  kalan  bedel  ise  factor  kuruluşunca  tahsil  edildikten  sonra  ihracatçıya  ödenmektedir. Factoring  firmasının  böyle  bir  kredi  işlemine  girebilmesi  için, alıcıların  istihbaratını  yapıp, alıcı  limitini  belirlemesi  gereklidir. Bu  limitin  üzerindeki  limitler  değerlendirilmemektedir. Malların  istenilen  kalitede  yapılmaması  sebebiyle  alıcının  bedeli  ödememesi  durumunda, factoring  kuruluşu  verdiği  bedeli  geri  almaktadır. Müşterinin  iflası  halinde  ise  factoring  kuruluşu, meydana  gelecek  kayıp  riskini  üstlenmektedir.

Factoring ‘te  4  taraftan  söz  edilebilir.

–  Kredili  mal  satışı  yapan  ihracatçı ,

–  Kredili  mal  alışı  yapan  ithalatçı ,

–  Kredili  satış  için  aval  veren  muhabir  banka (ithalatçının  bankası)

–  Alacak  hakkını  satın  alan  banka (Factor)

Factoring  yurt  içi  ve  yurt  dışı  factoring  olarak  iki  bölüme  ayrılır.Yurt  içi  Factoring’ te  3  taraf  vardır ;

– Alıcı  Firma

– Satıcı  Firma

– Factoring  Kuruluşu

Factoring  kuruluşu, muhabir  bankası  aracılığıyla  yurt  içindeki  alıcı  firma  hakkında  bilgi  toplar ; istihbaratın  olumlu  olması  halinde  satıcı  firmaya  kredi  limiti  vererek, factoring  yapmaya  hazır  hale  gelir. Tahsil  işlemi  factoring  kuruluşu  tarafından  ya  vadesinde  gerçekleştirilir  ya  da  satıcı  firmanın  peşin  ödeme  istemesi  halinde  faturanın  %70 – 80  bedeli, satıcı  firmaya  avans  olarak  ödenir  ki, bu  iskonto  işlemi  olmaktadır. İç  factoring ‘te  factoring  kuruluşu  borcun  ödenmemesi  durumunda  doğacak  riski  üstlenmez, satıcıya  rücu  edebilir. Yurt  dışı  factoringte  ise, factoring  kuruluşu  borcun  vadesinde  ödenmemesi  halinde, riski  üstlenir  ve  satıcıya  rücu  edemez (without  recourse).

Son  yıllarda  önemleri  artan  küçük  ve  orta  boy  firmalar  için, factoring  uygun  bir  finansman  yoludur. Küçük  ve  orta  boy  firmalar, büyük  organize  firmalar  gibi  finansman  sorunlarını  rahatça  çözümleyemezler ; muhasebe  sistemleri  eskidir, kredi  bulmaları  kolay  değildir, …vb  gibi  sorunlar  bu  firmalar  için  finansman  sıkıntısı  doğurmaktadır. Bu  açıdan  factoring  sistemi, önem  arzetmekedir.

Factoring ‘in  başlıca  avantajlarını  şöyle  sıralayabiliriz ; İhracatı  arttırır, müşteriye  ” açık  kredi ”  şeklinde 90  güne  kadar  kredi  imkanı  tanır, factoring  şirketinin  sahip  olduğu  pazarlama  imkanlarından  yararlanabilir, rekebet  artar, büyüme  dış  kaynaklar  yerine  satışlarla  finanse  edilir.

Factoring  işlemleri  batı  ülkelerinde  yasal  düzenlemelere  tabidir. Türkiyede  ise  yasal  bir  düzenleme  olmayıp, işlemler  mevcut  hukuki  sisteme  göre  yürütülmektedir. Factoring’e  ilişkin  yasal  bir  düzenleme  bulunmaması, uygulamada  bazı  sorunların  doğmasına  neden  olmaktadır. Örneğin, yürürlükteki  mevzuata  göre, ihracat  hesaplarının  180 gün  içinde  kapatılması  gerekmektedir. Dolayısıyla  factoring  işlemleri  için  azami  vade  180 gündür. Oysa  uluslararası  uygulamada  factoring ‘e  tanınan  süre  270 gündür.

 

2. Forfaiting

Sermaye malları genellikle pahalı araçlardır. Bunların ithalatçısı kısa dönemde ödeme yapamayabilir. Diğer bir deyişle, pahalı sermaye mallarında çoğunlukla uzun vadeli finansmana ihtiyaç doğar. İhracatçının mali gücü ithalatçıya kredi sağlamaya yetse de bunu arzu etmeyebilir. Çünkü finansman uzun bir dönemi kapsar. Bu dönemde gerekli uzun vadeli finansmanı sağlamak amacıyla Forfaiting yöntemi geliştirilmiştir. (Seyidoğlu, 1994)

İhracat  işlemlerinden  doğan  genellikle  orta  süreli, uygulamada  bir  banka  garantisince  güvenceye  alınmış  senetli  ya  da  kayıtlı  alacakların  kesin  satışına fortfaiting denir. Forfaiting, özellikle  yatırım  malı  ve  hizmeti  ihracatından  doğan  ve  belli  bir  ödeme  planına  bağlı  olarak  tahsil  edilebilecek  olan  alacakların  bir  banka  veya  bu  konuda  uzmanlaşmış  bir  finans  kuruluşu  tarafından  satın  alınmasıdır. Forfaitingde  ödemeler  belli  bir  plana  bağlıdır. Uygulamada  6  aydan  10  yıla  kadar  veya  daha  uzun  bir  süre  için  kredi  imkanı  vardır. Forfaitingde  taraflar, factoringdeki  gibidir.

4.    İHRACATTA   KULLANILAN   BELGELER

İhracatçı Belgesi kullanımı uygulaması Gümrük Birliğine girilmesiyle beraber kaldırılmıştır. 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle ihracat faaliyetleri, Gümrük Beyannamesi ve Tek Vergi numarası çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. İhracat işlemlerinde kullanılan temel belgeler aşağıda belirtilmiştir.

4.1.                  İhracatta  Kullanılan  İç  Belgeler

Dış  ticarette  kullanılan  belgeler, özellikle  ödeme  şekilleri ile büyük  bir  bağlantı  halindedir. İhracat  işleminde  gerekli  olan  belgelerin  yanı  sıra  Türkiye  için  gerekli  olan  dört  belge şunlardır; İhracat  Beyannamesı (İB), T.C. Gümrükleri  Çıkış  Beyannamesi (GÇB), Yerli  Fatura  ve  Döviz  Alım  Belgesi (DAB).

4.1.1.                       İhracat  Beyannamesi(İB)

Mevzuatımıza  göre, yasaklanmış  mallar  dışında  kalan  bütün  malların  ihracı  serbesttir. Serbest   ihracatta  ihracatçılar, 5 nüsha  İB  tanzim  ederek  ihracatın  yapılacağı  Gümrük  idaresine  müracat  ederler. 1 nüsha  İB ‘i  onaylı  olarak  ihracatçıya  iade  ederler. Gümrük  Çıkış  Beyannamesinin  kapanışını  izleyen  ilk  iş  günü  içinde  kalan  4  nüsha  İB,  GÇB  nüshalarına  ayrı  ayrı  eklenerek, set  halinde  ihracatçının  bankasına,  Birliğine  ve  bir  seti  de  ihracatçıya  verilir.

İhracat  Belgesine  kaydedilmesi  gerekli  hususlar  şöyledir : İhracatçı, imalatçı  ve  alıcı  firmaların  ünvan  ve  adresleri, ihraç  konusu  malla  ilgili  bilgiler, birim  fiyat, toplam  tutar, ihracatın  yapıldığı  para  birimi, ödeme  ve  teslim  şekilleri  ile  eğer  varsa  komisyoncu  firma  ünvan  ve  adresi  ile  komisyon  yüzdesi.

4.1.2.                       Gümrük  Çıkış  Beyannamesi(GÇB)

İhracatı  yapılacak  mallar  için  matbu  olarak  bastırılmış  GÇB ‘lerin  doldurulması, ihracatçı  ve  kanuni  temsilcisi  tarafından  imzalanıp  Gümrük  idaresine  verilmesi  gereklidir. GÇB ‘ler  uygulamada  genellikle  14  yada  16  nüsha  olarak  tanzim  edilmektedir.

Gümrük  İdarelerine  sunulan  beyannamelerin  tescil  edilebilmesi  için :

–  Çıkış  işlemi  yapılacak  ihraç  malının  tamamının  muayeneye  hazır  olması ,

– Eşyanın  yükleneceği  deniz, kara  ve  hava  taşıtının  Bakanlıkça  tayin  edilecek  süre  içinde  geleceğinin  belgelenmiş  olması ,

– Beyanname  ile  birlikte  sunulması  zorunlu  belgelerin  hazır  olması  gerekir .

Gümrük  Çıkış  Beyannamesine  eklenmesi  gerekli  belgeler  şunlardır :

–  Yerli  Fatura ,

–  İB (gerekiyorsa  ekli  liste) ,

–  ATR  1 (Ortak  pazar  ülkeleri  için) ,

–  Ayniyat  listesi  ,

–  Çeki  Listesi ,

4.1.3.                       Yerli   Fatura

Yerli  fatura  KDV  iadesinde  önem  taşıyan  bir  belgedir  ve  1  sureti  GÇB ‘ye  eklenir.Yerli  faturada  bulunması  gereken  hususlar  şöyledir  :

–  Fatura  no  ve  tanzim  tarihi ,

–  İhracatçının  ad, ünvan  ve  adresi ,

–  Malın  brüt  ağırlığı ,

–  Malın  Türk  menşeli  olduğu ,

–  Teslim  ve  ödeme  şekli ,

–  Aracı  ve  muhabir  banka  isimleri ,

–  Toplam  mal  adedinin  ve  toplam  mal  değerinin  ” Yalnızca ” ya da  kısaltılmış  olarak  “Y”  ile  başlamak  üzere  yazıyla  yazılması .

İhracatçılar, aldıkları  girdi  ya  da  mallar  için  KDV ‘yi  ödeyecekler,  ihraç  ettiklerinde, yabancı  alıcı  adına  düzenledikleri  faturada  KDV ‘yi  hesaplamayacaklardır. Başka  bir  deyişle  KDV ‘yi  yabancı  müşteriden  tahsil  etmeyeceklerdir. Çünkü  bu  müşteriler  ithalat  esnasında  kendi  ülkelerinde  KDV ‘yi  ödemektedirler.

Fiili  ihracattan  sonra, ihracatçı  yurt  dışına  gönderdiği  mallar  ile  ilgili  yurt  içinde  ödediği  KDV ‘yi,   dönemde  ödeyeceği  vergilerden  indirmek  yada  iadesini  istemek  üzere  vergi  dairesinden  talepte  bulunur.

4.1.4.                       Döviz   Alım   Belgesi

İhracatla  ilgili  olarak  düzenlenen, ancak  müşteriye  gönderilmeyip  Türkiye  içinde  alıkonulan  bir  başka  belge  de  döviz  alım  belgesidir  (DAB) .Bu  belge  bankalara  ihracat  bedeli  ya  da  peşin  ödeme  havalesi  geldiğinde  ilgili  bankalarca  kesilir  ve  ihracatçıya  verilir.Döviz  alım  belgesinde  :

–  Dövizi  gelen  kişi  ya  da  kuruluşun  adı  ve  ünvanı ,

–  Satın  alınan  dövizin  geldiği  ülke, geliş  nedeni, cinsi, uygulanan  kur, döviz  tutarı, TL  tutarı, Dolar  karşılığı ,

–  İhracatın  şekli, teslim  şekli, GÇB  tarih  ve  çıkış  kapısı  yer  alır.

4.2.                  İhracatta   Kullanılan   Dış   Belgeler

4.2.1.                       Alıcının   Borçlandığı   Mal  Tutarını  Gösteren   Belgeler

• Proforma Fatura (Proforma  Invoice)

Satıcı  tarafından  alıcıya  gönderilen  bir  satış  teklifi  yada  bir  ön  fatura  niteliğindedir.Satıcı, teklif  ettiği  malın  fiyatını, miktarını, markasını  ödeme  ve  yükleme  şekillerini  proforma  faturada  göstererek  alıcıya  gönderir. Proforma  faturada  yer  alan  koşullar  alıcı  tarafından  kabul  edildiği  takdirde, asıl  sipariş  için  bir  ön  anlaşma  yapılmış  olmaktadır. Bunun  yanı  sıra  faturadaki  bilgilere  göre  ithalatçı, ihracatçı  adına  akreditif  açabilmektedir. Öte  yandan  sipariş  almak  için  posta  ile  numune  göndermek  gerektiğinde  ithalatçı  ülkenin  Gümrük  idaresi  için  proforma  fatura  düzenlenmesi  gerekir.

• Ticari Fatura (Commercial  Invoice)

Sipariş  verilen  mallar  alıcıya  gönderilirken, mal  bedelinin  ve  dolayısıyla  alıcının  borçlandığı  tutarı  göstermek  için  tanzim  edilen  faturadır. Yabancı  faturada  aşağıdaki  hususlar  bulunmalıdır:

–  Tanzim  edildiği  dilde ” fatura ”  başlığı ,

–  Antetli  olarak  ihracatçının  adı, soyadı, ticaret  unvanı, adresi, kaşesi, imzası ,

–  İthalatçının  adı, soyadı, ticaret  unvanı  ve  adresi ,

–  Faturanın  düzenlenme  tarihi  ve  numarası ,

–  Malın  miktarı, adı, ağırlık  ve  ölçüleri ,

–  Malın  ambalajı  üzerindeki  markalar ,

–  Malın  birim  ve  toplam  fiyatı ,

–  Teslim  şekli ,

–  Ödeme  şekli ,

–  Nakliye  şekli ,

–  Malın  menşei .

Ayrıca  alıcının  isteğine  bağlı  veya  ilgili  ülke  mevzuatınca  zorunlu  oan  ekstra  bilgiler  de  ticari  faturada  bulunabilir. Ticari  Fatura, malın  kimliğini  gösterir.

Akreditiflerde , faturada  yer  alması  gerekli  bilgiler  ve  beyanlar  özellikle  belirtilir. Akreditif  metnindeki  mal  tamamının  aynen  ticari  faturadada  yer  alması  gerekir. Bu  nedenle  faturaların  bu  yönden  dikkatle  incelenmesi  gerekir. Aksi  halde  rezerv  konusu  ortaya  çıkar. Öte  yandan  malın  tanımlanması  konusunda  herhangi  bir  anlaşmazlık  çıkmaması  için  malın  yabancı  dildeki  karşılığının  alıcı  tarafından  aynen  verilmesi  şarttır. Akreditif  açtırma  talimatı  mektubunda  alıcı ” Ekli  proforma  gereği ” şeklinde  bir  not  koymuş  ise  banka  proformada  yazılı  olan  mal  tanımlamasını  aynen  akreditife  koymak  zorundadır.

4.2.2.                       Malın Yüklendiğini Gösteren Belgeler(Transport  Documents)

• Deniz Konşimentosu (Marine  Bill  of  Lading)

Gemi  ile  nakliyat  halinde, yükün  taşıta  yüklendiğini  ya  da  yüklenmek  üzere  teslim  alındığını  kanıtlayan  belgeye  ” Konşimento ”  denir. Bu  belgede  malın  yükleme  limanından (Port  of  Lading), boşaltma  limanına  (Port  of  Discharge)  kadar  taşınacağı  kayıt  edilir. Konşimento,  yükleten  ile  taşıyıcı  arasında  varılan  bir  sözleşme  hükmündedir. Sadece  deniz  konşimentosu  malın  mülkiyetini  temsil  eder. Diğer  konşimentoların  hiçbiri  malın  mülkiyetini  temsil  etmez. Deniz  konşimentosu  emre, nama, emrine  ve  hamiline  düzenlenir.

Emrine  düzenlenen  konşimentolar  gönderilenin  emrine  düzenlenir (örneğin  order  to  İşbank). Konşimento  konusu  mallar  emrine gönderilenin  cirosu  ile  esas  alıcısına  devredilir.Emre (to  order)  düzenlenen  konşimentolar  yükletenin  emrine  tanzim  edilmiş  kabul  edilir. Böylece  konşimentoların  yükleten  tarafından  ciro  edilmesi  gerekir.

Nama  düzenlenen   konşimentolar  (Straight  Bill  of  Lading)  gönderenin  ismine  düzenlenen  konşimentolardır. Mallar  konşimento  üzerinde  ismi  yazılı  gönderilene  teslim  edilir. Bu  konşimentolar  ciro  yoluyla  devredilemez. (Güven, 1993)

Hamiline  düzenlenen  konşimentolar  gönderilenin  isminin  açık  bırakıldığı  veya  yalnız  hamiline  kaydının  konulduğu  konşimentolardır. Bu  tür  konşimentolar  sadece  devir  ile  teslim  edilebilir. Uygulamada  oldukça  az  rastlanmaktadır. Bir  konşimentodaki  bilgileri  şöyle  sıralayabiliriz  :

• Yükleyicinin adı, ünvanı ,
• Geminin adı ,
• Yükün nitelikleri ,
• Yükleme limanı ,
• Boşaltma limanı ,
• Navlun (ödeme yeri, ödeme  şekli  ) ,
• Alıcının adı ,
• Konşimento numarası ,
• Kaptan ya  da  acentanın  imzası  ve  tarihi .

Konşimentonun  değişik  türleri  vardır. Yükleme  taşıma  açısından  tesellüm  ve  yüklem  konşimentosu  olmak  üzere  ikiye  ayrılır :

1 .   Tesellüm  Konşimentosu  (Received  for  Shipment)

Konşimento  sadece  malın  taşınmak  üzere  taşıyan  tarafından  teslim  alındığını  gösterirse, tesellüm konşimentosu  adını  alır. Ancak  bu  teslim, malın  ne  zaman  yükleneceğini  garantilemediğinden  alıcı  açısından  rizikoludur. Bu  durumda  tesellüm  konşimentosuna  malların  yüklendiğine  dair  ” Shipped, On  Board, Clean  On  Board ”  gibi  kayıtlar  düşülür. Altına  gemi  şirketinin  kaşesini, parafı  ve  yükleme  tarihi  yazılır, bu  tarih  konşimento  tarihidir.

 

2 .   Yükleme    Konşimentosu  (On  Board  B/L)

Eğer  bir  konşimento  doğrudan  malın  yüklendiğini  gösteriyorsa  yükleme  konşimentosu  adını  alır. Böylece  konşimentonun  tanzim  tarihi  aynı  zamanda  yükleme  tarihi  olur.

3. Temiz   Konşimento

Mallar  iyi  durumda  teslim  alınır  ve  gemiye  yüklenirse  yani  hatalı  değilse  temiz  konşimentodan (Clean  On  Board  B/L), aksi  halde  kirli  konşimentodan  söz  edilir.

Yükleten  genellikle  temiz  konşimento  karşılığında  taşıyana  teminat  mektubu (letter  of  indemnity)  verir. Bu  mektupla  yükleten, taşıyanı  ve  gemi  kaptanını  şerhli  konşimentoya  yol  açan  nedenlerin  doğuracağı  rizikolardan  ve  yasal  sorumluluklardan  arındırdığına  garanti  verir.

 

4. Bayat Konşimento

Konşimentonun, mallar  alıcıya  gitmeden  yeterli  bir  süre  önce, alıcının  eline  geçmiş  olması  gerekmektedir. Bu, alıcının  karşılaşabileceği  riskleri  minimuma  indirmek  açısından  önemlidir. Çünkü  konşimentonun  alıcının  eline  zamanında  geçmemesi, malın  gümrükten  çekilememesi, limanda  bekleme  masrafı  (demurrage), ek  sigorta  gideri  gibi  bir  takım  masrafların  ortaya  çıkmasına  yol  açar.

Her  akreditifte ; bu  belgelerin  düzenlenme  tarihinden  sonra  ödeme, poliçe  kabulü  veya  iştira  için  ibraz  edilecekleri  sürenin  belirlenmiş  olması  gerekir.  Eğer  böyle  bir süre  akreditifte  yer  almıyorsa, taşıma  belgelerinin  tanzim  tarihinden  itibaren  21  gün  içinde  bankaya  ibraz  edilmesi  gerekir. Bu  belirtilen  süreler  içinde  ibraz  edilmeyen  konşimentolar  bayat  konşimento  adını  alırlar  ve  bankalar  tarafından  kabul  edilmezler.

• Uçak Konşimentosu  (Airway  Bill  of  Lading)

Havayolu  ile  taşımanın  yapılması  halinde  malın  havayolu  şirketine  verilmesi  ile  birlikte  düzenlenen  ve  malın  yüklenme  yerinden  boşaltma  yerine  kadar  taşınacağını  gösteren  bir  belgedir. Uçak  konşimentosu, 3 ‘ü  orijinal  olmak  üzere  12 nüsha  olarak  düzenlenmektedir. İlk  orijinal  havayolu  şirketine, ikincisi  malla  beraber  alıcıya, üçüncü  orijinal  ise  yükletene  verilir. Bunlar  kıymetli  evrak  değildir, nama  düzenlenir  ve  bu  nedenle  ciro  ile  devri  sözkonusu  değildir.

Mallar, mal  mukabili  ödeme  şekline  göre  gönderiliyorsa,konşimento  alıcı  adına ; vesaik  ödeme  şekline  göre  gönderiliyorsa  alıcı  bankası  adına  kesilir. 3. nüsha  bankaya  ibraz  edilen  nüsha  olup, alıcı  malın  bedelini  ödediğinde  ithalatçının  bankası  havayolu  şirketine  yazılı  talimat  geçer  ve  malın  alıcıya  teslimi  sağlanır.

Teslim  şekli  FOB  ise, hava  konşimentosunda  “Freight  Prepaid”, navlun  bedeli  boşaltma  yerinde  ödeniyorsa  “Freight  Collect”  ibaresi  yer  alır.

Bu  belgede, uçuş  sefer  sayısı, uçuş  tarihi, malın  cinsi, malın  miktarı, alıcı  adı, yükleten  adı, navlun  kaydı  ile  havaylu  şirketinin  kaşe  ve  imzası  yer  almaktadır.

Hava  konşimentosunun  nakliyeci  için  beyan  edilen  değer  ile  ilgili  kısmında (Declared  Value  For  Carriage)  NVD ; gümrük  için  beyan  edilen  diğer  kısmında (Declared  Value  For  Customs)  NCV  kısaltmaları  görülmektedir. NVD ‘de, ya  gönderen  tarafından  nakliye  değeri, kesinlikle  ilave  olarak  belirtilir  ya  da  bir  değer  belirtilmez. NCV ‘de  ise  gönderen  ya  da  temsilci  gümrük  değerini  beyan  ve  ilave  edebilir  ya  da  etmez. Bunun  için  ilgili  kısma  NCV  ibaresi  yazılır  veya  o  kısım  boş  bırakılır.

• Nakliyeci Makbuzu    (Forwarder’s  Certificate  of   Receipt – FCR)

Malların  kamyonla  taşınması  halinde, mallar  yükleten  tarafından  taşıyıcıya  teslim  edildiğinde  verilen  bir  makbuzdur. Kıymetli  evrak  niteliğinde  olmadığından  malın  mülkiyetini  temsil  etmez, bu  nedenle  ciro  ile  devri  sözkonusu  değildir. FCR  ya  alıcı  firma  adına  ya  da  alıcı  firmanın  bankası  adına  düzenlenir. Alıcının  bankası  adına  düzenlendiğinde  konşimentoda  ihbar  adresi (Notify  Adress)  yer  almalıdır. Bu  adres  alıcının  kendisinin, temsilcisinin  ya  da  gümrükçüsünün  adresi  olabilmekte, notify  adresi  mal  üzerinde  herhangi  bir  mülkiyeti  ifade  etmemektedir.

İçeriğinde  taşıma  sözleşmesi  bulunmayan  nakliyeci  makbuzunun  orijinal  nüshasını, varış  mahallindeki  taşıma  acentasına  ibraz  edene  mallar  teslim  edilir.

 

• Karayolu Taşıma  Belgesi   (Road  waybill – CMR)

Uluslararası  nitelikteki  CMR (Convention  Merchandises  Routiers)  anlaşmasını  kabul  eden  ülkelerde  kullanılan  bir  karayolu  taşıma  belgesi  olup, malların  nakliyeci  firma  tarafından  istenilen  yere  taşınmak  üzere  teslim  alındığını  gösteren  bir  belgedir. Bu  belge, malların  şartlara  uygun  olarak  taşınmak  üzere  iyi  durumda  teslim  alındığını  ve  taşıma  sözleşmesinin  yapılığını  gösterir.

Üç  orijinal  olarak  düzenlenir. Birincisi  yükletene  verilir, ikincisi  mallara  eşlik  eder, üçüncüsü  de  taşımacıda  kalır. Yükleten, mallar  yolda  iken  taşıyıcıya  talimat  vererek  taşımayı  durdurma, teslim  yerini  değiştirme  veya  malları  belgede  ismi  yazılı  alıcıdan  başka  bir  şahsa  teslimini  isteme  hakkına  sahiptir. Bu  hak  belgenin ikinci  orijinalinin  belgede  adı  yazılı  alıcıya  verilmesi  üzerine, hükümden  düşer. Anılan  hakkı  kullanmak  istediğinde, yükleten  belgenin  birinci  orijinalini  nakliyeciye  ibraz  etmelidir. Bu  durumda  yeni  bir  talimat  belgeye  kaydedilir. Yükleten  aynı  zamanda  nakliyeciye  garanti  vermelidir.

• Tır Karnesi 

1959  yılında  Cenevre’de  imzalanan  Tır  Sözleşmesi  (Transit  İnternational  Routier)’ne  göre, bu  sözleşmeye  üye  olan  ülkeler  arasında  tır  karnesi  kullanılır. Türkiye  bu  sözleşmeyi  1965  yılında  imzalamıştır.

Tır  karnesi  uluslararası  bir  kuruluş  olan  IRU (Internetional  Routier  union)  tarafından  dağıtılır. Ülkemizde  ise  firmalara  Odalar  Birliği  aracılığıyla  ilgili  Ticaret  Odası  tarafından  dağıtılır. Uluslararası  nakliyat  yapan  araçlara  özel  bir  belge  olan  tır  karnesi, bu  araçlar  uluslararası  nakliye  yapabilme  yetki  belgesi (C-2) olan  firmalar  aracılığıyla  kullanabilirler.Tır  Sözleşmesini  imzalayan  ülkeler  şunlardır :

– Afganistan                 – Endenozya                             – Norveç

– Arnavutluk                 – İran                                       – Avusturya

– Cezayir                      – İrlanda                                  – Polonya

– Belçika                      – İsrail                                     – Portekiz

– Bulgaristan                – İtalya                                    – Romanya

– Şili                            – Ürdün                        – İsveç

– Kıbrıs             – Yugoslavya                            – İsviçre

– Çekoslovakya – Kanada                                 – İspanya

– Tunus            – Danimarka                            – Kuveyt

– Türkiye                      – Almanya                                – Kore

– Rusya            – Finlandiya                             – Lüksemburg

– Macaristan                 – Fransa                                    – Malta

– A.B.D             – Yunanistan                            – Moracco

– İngiltere                    – Hollanda

           

• Hamule Senedi  (Railway  Bill)

Hamule  senedi, malların  trenle  taşınması  sözkonusu  olduğunda  malın  demiryolu  idaresince  taşınmak  üzere  teslim  alındığını  gösterir. Hamule  senedi  6  yapraklı  olarak  düzenlenir, nama  tanzim  edilir  ve  bu  sebeple  ciro  edilemez.

Bu  belge  demiryolu  idaresince  gönderene  ancak  malın  bir  vagonu  doldurması  halinde  verilir. Aksi  halde  gönderen, malını  bir  taşıma  komisyoncusuna  teslim  ederek  nakliyeci  makbuzu  almalıdır. Taşıma  komisyoncuları, bir araya  getirerek  vagon  doldurur  ve  demiryolu  idaresinden  kendi  adlarına  hamule  senedi  alırlar. Hamule  senedinin  ilk  nüshası  mallarla  birlikte  gider, ikinci  nüsha  demiryolu  idaresince  gönderene  dolu  vagon  karşılığı  verilir.

• Karma Taşıma   Belgesi  (FIATA  Combıned  Transport  Document)

Malın  naklinin  birden  fazla  nakil  vasıtası  ile  yapılması  durumunda,  taşıyıcı  tarafından  yükletene  verilen  ve  malların  teslim  alındığı  yerden  varış  yerine  kadar  taşınacağını  gösteren  belgeye, karma  taşıma  belgesi  adı  verilir. Taşıyıcının  sorumluluğu  malı  teslim  aldığında  başlar  ve  teslim  mahalline  kadar  devam  eder. Bu  belge  alıcının  kendisi  adına  ya  da  bankası  adına  kesilir. 3  tür  FIATA  belgesinden  söz  edebiliriz :

– FIATA  FCR  belgesi, malların  sevk  edilmek  üzere  nakliyeci  tarafından  teslim  alındığını  gösterir. Nama  düzenlenir  ve  ciro  edilemez.

– FIATA  FCT  bekgesinde  ise  nakliyecinin  sorumluluğu, bu  belgenin  orijinal  nüshasını  ibraz  eden  alıcıya  veya  onun  ciro  ettiği  şahsa  malları  teslim  edene  kadar  sürer. FIATA  FCR  emre  tanzim  edilir.

– Diğer  FIATA  belgesi, Combıned  Transport  bill  of  Landing’tir. Bu  daha  önce  anlatılan  Birleşik  taşıma  konşimentosunun, FIATA  tarafından  hazırlanmış  olanıdır.

• House Bill  of  Lading

Nakliyeci (forwarder)  taşımayı  kendisi  yapmıyorsa, bu  belgeyi  düzenleyerek  yükletene  verir  ve  kendi  seçtiği  taşıma  aracıyla  mal  sevk  eder. Diğer  taşıma  senetleri  gibi  malın  mülkiyetini  temsil  etmeyen  ve  ciro  edilemeyen  bir  belgedir.

• Sigorta Poliçesi

Malın  deniz, hava  ve  karayolu  ile  taşınmasında  uğrayabileceği  risklere  karşı  korunması  için  sigortalı  ve  sigortacı  arasında  yapılan  ve  akdin  şartlarını  gösteren  belgeye  sigorta  poliçesi (Insurance  Polıcy)  denir. Sigorta  poliçesi  kıymetli  evraktır. Poliçede  müşteri  adının  yanında ” Daini  Mürtein ” (D/N)  ibaresi  varsa  banka  adı  da  yer  alır  ve  tazminat  durumunda  ilk  alacaklı  olan  bankadır. Sigorta  kapsamında  yer  alan  haklar  ciro  ve  teslim  ile  başkasına  devredilebilinir. Bir  sigorta  poliçesinde  bulunması  gereken  şartları  şöyle  sıralayabiliriz.

– Sigortalının  adı, soyadı, ve  ticaret  ünvanı ,

– Sigorta  konusu  olan  malın  cinsi, miktarı, markası, koli  adedi, ağırlığı, ambalajı ,

– Sigorta  meblağı (yabancı  para  veya  TL  cinsinden) ,

– Nereden  nereye  sevk  edileceği ,

– Taşıma  aracının  cinsi (eğer  kamyon  ise  plaka  numarası, gemi  ise  adı, uçak  ise  uçuş  numarası, tren  ise  vagon  numarası  poliçede  yer  alır) ,

– Yükleme  tarihi ,

– İstenilen  teminat  türü .

Sigorta  belgesinin  kapsaması  gereken  minimum  sigorta  tutarı  malların  CIF  bedeli  veya  malların  CIP  bedeli  artı  %10 ‘dur. Sigorta  poliçesinde  belirtilecek  hususlardan  bir  veya  birkaçının  kesinlik  kazanmadan  sigorta  yaptırılmasının  gerekli  olduğu  hallerde  ve  özellikle  bankalar  tarafından  akreditif  açıldığında  sigorta  teminatına  ihtiyaç  duyulması  halinde, elde  bulunan  bilgilerle  geçici  bir  poliçe  tanzim  edilir. Buna  ” Flotan  Poliçe ”  denir. Sevkiyat  gerçekleşmeye  başladığı  zaman, kesinleşen  bilgilerle  kat’i  sigorta  poliçesi (zeyilname *) tanzim  edilir.

4.2.3.                       Finansman   Belgeleri

Finansman  belgeleri, ihracatçı, ithalatçıya  mal  mukabili  yani  serbest  olarak  mal  göndermeyip, karşı  tarafa  kredi  ile  mal  satmak  istemekle  beraber, kendini  kambiyo  senedi  ile  garanti  altına  istediğinde  gündeme  gelmektedir. Bu  amaçla  kambiyo  senedi  olarak, dış  ticarette  ağırlıklı  olan  poliçe  ve  daha  az  oranda  bono  kullanılmaktadır.

• Poliçe (Bill of  Exchange , Draft)

Poliçe  en  basit  şekilde, belli  miktarda  bir  paranın,  belirli  bir  vadede, bir  üçüncü  şahsa  ödemesi  için  alıcaklının  borçluya  verdiği  kayıtsız  ve  şartsız  yazılı  bir  ödeme  emri  olarak  tanımlanır.

Poliçe,  kıymetli  evraktan  sayılan  hususi  bir  havaledir. Dış  ticarette, ihracatçının  ithalatçıya  göndereceği  mal  karşılığında  onun  adına  tanzim  edip, kendine  ya  da  bir  başkasına  mal  bedelinin  ödenmesi  ile  ilgili  yazılı  emir  poliçedir. Böylece  ihracatçıya  keşide  eden (drawer),  ithalatçıya  da  keşideli (drawee)  adı  verilmektedir.

Poliçeler  emre  yazılı  senetlerden  olup, devri  ciro  ve  teslim  yoluyla  olur. Ciro, poliçe  ya  da  poliçedeki  ekli alonj  üzerine  iki  şekilde  yapılabilir.

– Tam  ciroda, poliçeyi  ciro  eden  ciro  edeceği  kimsenin  adını, soyadını  ve  ödeyiniz  ibaresini  yazarak  altını  imzalar.

–  Beyaz  ciroda  ise,  ciro  eden  yalnızca  ödeyiniz  ibaresini  yazarak  ya  da  hiçbirşey  yazmaksızın  imzalar.

Poliçenin  düzenlenmesi  belirli  kanuni  şartlara  göre  belirtilmiştir. Bu  kanuni  şartlardan  birinin  bile  eksik  olması  halinde  belge, poliçe  niteliğini  kaybeder. Poliçedeki  şekil  şartları  şu  şekildedir :

– Düzenlendiği  dilde  poliçe  kelimesini  içermesi ,

– Şartsız  ödeme  ibaresi (pay) ,

– İhracatçıyı (keşideciyi)  belirtmesi (adı, soyadı, ünvanı, imzası) ,

– Kime  ödeneceğinin  belirlenmesi ,

– İthalatçının  (keşideli)  belirlenmesi  (adı, soyadı, ünvanı  ve  adresi) ,

– Keşide  yeri  ve  tarihi ,

– Ödemenin  yapılacağı  tarih (vade : maturity) ,

– Döviz  cinsi  ve  tutarı (currency  and  amount) ,

– Akreditif  şartlarına  göre  konması  gereken  kayıtlar ,

– Ülke  mevzuatına  göre  konması  gerekli  şartlar .

Bir  poliçede  diğer  hususlar  yanında  önemli  olan  bir  nokta,  poliçenin  ödeme  zamanıdır. belli  başlı  ödeme  zamanları  şöyledir ;

–  At  sight                                : Görüldüğünde  ödemeli .

–  At…………………..days  sight  : Görüldüğünden  belli  bir  süre  sonra  ödemeli .

–  At…………………..days  date   : Tanzim  tarihinden  belli  bir  süre  sonra  ödemeli          –  At……..days  after  B/L date : Konşimento  tarihinden  belirli  bir  süre  sonra  ödemeli –  On  15.09.1996                      : Belli  bir  tarihte  ödemeli .

Akreditifli  ya  da  vesaik  mukabili  ödeme  şekline  göre, ihraç  edilen  mala  ait  belgeler  alıcı  firmanın  bankasına  gönderilirken  ayrıca  bir  poliçe  eklenir. Bu  poliçe  kabul  edildiğinde, kabul  edilen  poliçe  ihracatçı  bankasına  ve  oradan  da  ihracatçıya  gönderilir. Ancak  ihracatçı, elindeki  poliçeye  rağmen  kredi  verdiği  süre  içinde  ithalatçının  mali  bakımdan  zor  duruma  düşerek  parayı  ödememe  rizikosuna  karşı, alıcının  bankasından  kefil  isteyebilir. “Aval”  adı  verilen  bu  kefil  işleminde, alıcının  bankası  kefilliği  kabul  ederse  poliçe  üzerine  “For  aval  for  drawee ”  kaşesi  vurur  ve  imzalar. Böylece  poliçe  güvenilir bir  niteliğe  kavuşarak, ihracatçı  tarafından  vadesi  geleden  ıskonto  ettirilerek, finansman  ihtiyacı  karşılanabilir.

Poliçenin  tek  nüsha  olarak  tanzim  edilmesi, kaybolma  vb.  riskler  yüzünden  risklidir. Bu sebeple  bazı  ülkelerde  ve  ülkemizde  poliçeler  birden  fazla  nüshalı  olarak  düzenlenebilir. (Akat, 2001)

• Bono (Promissory  Note)

Burada  ihractçı  tarafından  ithalatçıya  kredili  bir   mal  satışı  söz  konusudur. Ancak  poliçenin  aksine, bonoda  ithalatçı, ihracatçı  lehine  ödeme  vaadinde  bulunarak  bu  belgeyi  imzalar  ve  alacaklısına  gönderir. Ciro  ile  el  değiştirir. Ödenmemesi  halinde  protesto  edilerek  icra  takibatına  uğrar.

• Anlaşmaya Uygun  Yükleme  Yapıldığını  Kanıtlayan  Belgeler

 

• Çeki Listesi  (Weight   List)

Çeki  listesinde  ithal  olunan  malların  ağırlığı  ayrıntılı  bir  şekilde  gösterilir. Bu  listedeki  ağırlığın  fatura  ve  konşimentoda  gösterilen  miktar  ile  aynı  olması  gereklidir.

• Koli \ Ambalaj Listesi  (Packing  List)

Bu  listede  koli \ ambalaj  adedi, her  bir  kolinin  içinde  hangi  tür  ve  ne  miktarda  mal  bulunduğu  gösterilir. Ambalaj  listesindeki  sayıların  yine  fatura  ve  konşimentodaki  mal  adedi  ile  aynı  olması  gerekmektedir. Ayrıca  bu  listede  ambalaj  ölçüleride  yer  alır. Koli  listesi, malın  sayımı, teslimi  ve  koliyi  açmadan  içindeki  malın  bilinmesine  olanak  sağladığından  gümrük  kontrolünde  önemli  faydalar  sağlar.

• Kontrol Sertifikası  (Inspection  Certificate)

 

Malların  ithalatçının  siparişine  uygun  olup  olmadığını  gösteren  gözetim  belgesi  bir  gözetim  şirketince  düzenlenir. Bankalar  aracılığıyla  yapılan  ödeme  şekillerinde, bankalar  yalnızca  evrakın  usulüne  ya  da  istenilen  koşullara  göre  uygunluğunu  kontrol  ederler, malın  kalitesini  kontrol  etmeleri  söz konusu  değildir.

• Yabancı Ülke  Mevzuatının  İstediği  Belgeler

Dış  ülkelere  mal  ihraç  edilirken, o ülkelerin  mevzuatına  göre  gümrüklerinin  istediği  belgeleri  de  tanzim  edip, ithalatçıya  göndermek  gerekir. Bu  belgeleri  aşağıdaki  gibi  sıralayabiliriz.

 

1. Menşe Şahadetnamesi  (Certificate  of  Origin)

Menşe  şahadetnamesi, ihraç  edilen  malların  üretildiği  ülkeyi  gösteren  bir  belgedir. Bu  belge, malın  o ülkede  ekimi, üretimi  yapıldığını  ya  da  başka  bir  ülkede  yapıldığını  kanıtlayıcı  niteliktedir.

Gümrük  işlemleri, ülkelerarası  mevcut  ticaret  anlaşmaları  hükümlerine  göre  yürütüldüğünden, tercihli  gümrük  rejiminden  yararlanılabilmesi  için  gümrüğe  gelen  malların  menşelerinin  bilinmesi  gereklidir. Bu  belge Ticaret  Odaları  tarafından  verilir. Menşe  Şahadetnamesinde  bulunması  gerekli  bilgiler :

–  İhracatçı  isim  ve  adresi ,

–  İthalatçı  isim  ve  adresi ,

–  Malın  cinsi  ve  nitelikleri ,

–  Koli  adedi, ambalaj  şekli, marka  ve  numarası ,

–  Birim  fiyat ,

–  Net  ve  brüt  ağırlık ,

–  Malın  değeri (FOB, CIF…) ,

–  Ticaret  Odasının  malların  menşeini  gösteren  tasdik  şerhi .

İki  tür  menşe  şahadetnamesi  vardır  :

2. Menşe Şahadetnamesi (ABC)

Özellikle  Ortak  Pazar  ülkelerine  yaılan  ihracatta  düzenlenir. A, B, C  lmak  üzere  3  nüshadan  oluşan  şehadetnamenin “C” nüshası  Ticaret  Odasında  alıkonularak, “A”  ve  “B” nüshaları  ihracatçıya  verilir. Orta  Doğu  ülkeleri  için  düzenlenen  menşe  şehadetnameleri  A  ve  B  nüshaları  alıcının  talebine  göre  önce  ilgili  ilin  valiliğine, ilgili  Konsolosluğa  onaylatılır.

3. Özel Menşe  Şehadetnamesi (Form  A)

Bazı  ithalatçı  ülkelerin (A.B.D, Kanada, Japonya, Bulgaristan, Avustralya, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya  ve  Rusya)  Türkiyeden  ithal  edilen  ürünlere  ithalatçısı  tarafından  daha  düşük  gümrük  vergisi  ödenmesini  olanaklı  kılan  Genel  Preferanslar  sisteminden  yararlanmaları  için  (Form A)  denilen  özel  menşe  şehadetnamesi  düzenlenir.

4. Dolaşım Belgesi  (Movement  Certificate)

Ortak  Pazar  ülkelerine  yapılacak  ihracatta  ve  bu  ülkelerden  yapılan  ithalatta, tercihli  rejimden  yararlanma  imkanı  sağlayan  bu  belge  tanzim  edilir. Bu  belge  fiili  ihracat  sırasında  düzenlenir,Ticaret  Odasınca  tasdik, Gümrük  İdaresince  vize  edilir.

ATR.1  ve  ATR.3  olmak  üzere  iki  çeşittir. Malların  Türkiyeden  Ortak  Pazar  üyesi  bir  ülkeye  doğrudan  nakledilmesinde  ATR.1, Türkiyeden  ihraç  edilen  bir  malın  önce  başka  bir  ülkeye, daha  sonra  Ortak  Pazar  üyesi  bir  ülkeye  ihraç  edilmesi  halinde  ATR.3  belgesi  düzenlenir.Söz  konusu  belgelerin  belirli  süreler  içinde  alıcı  ülke  gümrüklerine  ibrazı için  gereklidir, aksi  takdirde  belgeler  işleme  konulmamaktadır. (Akat, 2001)

5. İhracat Bilgi  Belgesi / Kota  Belgesi  (Export  Informatıon  Document – EID)

Tekstil  gibi  bazı  mallarımıza  ithalatçı  ülkelerin  miktar  kısıtlaması  yani  kota  koymaları  halinde, kota  evrakının  İhracatçı  Birliklerinden  alınarak  ithalatçıya  gönderilmesi  gerekir. Kotaların  ihracatçılara  dağıtılması  geçmişte  gerçekleştirdikleri  ihracat  miktarına  (Past  Performance)  ya  da  yılda  4  kez  dağıtılan  serbest  kotalara  göre  yapılır.

 

6. Konsolosluk Faturası  (Consular  Invoıce)

Bazı  ülkelerin  ithalat  mevzuatında,  ihraç  ülkelerindeki  ithalatçı  ülkenin  konsolosluğundan  sağlanacak  boş  faturanın  doldurularak, anılan  konsoloslukça  tasdik  edilmesi  istenir. Böylece  mal  ithal  gümrüğünde  tam  değeri  üzerinden  vergilendirilmiş  olmaktadır.

7. Tasdikli Fatura   (Legalized  Invoice)

Özellikle  Orta  Doğu  ülkeleri, ticari  faturaların  ihraç  ülkesindeki  kendi  konsolosluklarınca  tasdik  edilmesini  isterler. Burada  amaç, yüksek  fatura  bedeli  tanzim  ederek  ülke  dışına  döviz  kaçışını  önlemektir.

5.    DIŞ TİCARETLE İLGİLİ TERİMLER VE AÇIKLAMALARI İLE KISALTMALAR VE KARŞILIKLARI

5.1. Dış Ticaretle İlgili Terimler Ve Açıklamaları

Tablo 5‑1 Dış ticaretle ilgili terimler ve açıklamaları

Letter of Credit	Akreditif(L/C) İthalatçının talimatı ile bir bankanın önceden tespit edilen şartlara uygun olarak kendi üzerine çekilecek poliçeyi ödeyeceği ya da kabul edeceği konusunda ihracatçıya yaptığı taahhüttür.
ATR Document	ATR Belgesi Malların Türkiyeden Avrupa Birliği üyesi bir ülkeye veya Birlik üyesi bir ülkeden Türkiyeye ihraç veya ithal edilmesinde kullanılan bir belgedir.
CE Mark	CE İşareti Bir ürünün Avrupa Birliği direktifleri ile belirlenen sağlık, güvenlik, çevrenin ve tüketicinin korunması gereklerine uygun olduğunu gösteren bir Birlik işaretidir.
Cost And  Freight	CFR Mal bedeli ve navlun.
Cost, Insurance Freight	CIF Mal bedeli, sigorta, navlun.
Delivered Duty Paid	DDP Gümrük resmi ödenmiş olarak teslim.
Delivered Duty Unpaid	DDU Gümrük resmi ödenmeden teslim.
Direct Bill of Lading	Doğru Konşimento Geminin malları aktarma yapmadan yükleme limanından diğer boşaltma limanına taşınması halinde gerekecek konşimento.
Marine Bill of Lading	Deniz Konşimentosu Gemi acentası veya kaptanı tarafından düzenlenerek yükletene verilen, malın teslim alındığını ve kararlaştırılan şekilde taşınarak gönderilene teslim edileceğini gösteren, malı temsil eden ve üzerinde tasarruf hakkı sağlayan kıymetli evrak niteliğindeki belge.
EUR 1 Document	EUR 1 Belgesi EUR 1 belgesi Türkiyenin EFTA ülkeleri ile olan ticaretinde ve Avrupa Birliği ile demir – çelik ürünlerinde parafe ettiği Serbest Ticaret Antlaşması kapsamı ürünler ticaretinde kullanılan belge.
EX Works	EXW Ticari işletmede teslim
Order Bill of Lading	Emre Yazılı Konşimento Üzerinde belli bir kimseye ya da onun emrine ödenmesi için kayıt bulunan konşimento
Free Alongside Ship	FAS Gemi doğrultusunda teslim
Free Carrier	FCA Taşıyıcıya teslim
Free on Board	FOB Gemi bordasında teslim
Irrevocable Letter of Credit	Gayrı Kabilî Rücu Akreditif İthalatçının kararlaştırılan şartları tamamen yerine getirmesi üzerine, akreditif vadesinde çekilecek poliçelerin akreditifi açan banka tarafından kabul edileceği veya ödeneceği konusunda kesin bir taahhüt içeren akreditif. Tarafların isteği ve onayı olmadan iptal edilemez ve hükümleri değiştirilemez.
Stand By Letters of Credit	Garanti Akreditifi Bir bankanın bir borcunun ödenmemesi veya bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda lehdarın talebi üzerine belli miktardaki bir parayı gayri kabili rücu olarak ödeyeceğini taahhüt eden mektup.
Supervising Company	Gözetleme Şirketi Malı ihracatçı veya alıcı adına ihraç veya ithal noktasında ağırlık,miktar ve kalite gibi konularda kontrol edip rapor veren tarafsız şirket.
Customs Duty	Gümrük Resmi İthal edilecek mallardan gümrük giriş tarifesi cetvellerine göre alınan vergi.
Bill of Carriage	Hamule Senedi Nakliye veya Taşıma senedi de denir. Malı gönderenle nakleden,malın ne şekilde nakledileceğine, teslim ve tesellümüne mahsus esasları kapsayan senettir.
Air Freight	Hava Navlunu Havayolu ile yük taşıma ücreti
Air Freight İnsurance	Hava Taşıma Senedi Havayolu ile taşınan malların sağlıklı bir şekilde alıcısına ulaşmasını temin
Airway Bill	Hava Taşıma Senedi Havayolu ile taşınan malların sağlıklı bir şekilde alıcısına ulaşmasını temin etmek için uygulanan sigorta
ISO 9000 Certificate	ISO 9000 Belgesi ISO 9000 Kalite Güvence Sistem Belgesi,son ürünün kalitesinden çok ürün ve işletme yönetiminde,ürün tasarımında,kullanılan deney ve muayene yöntemlerinde,ürün ve hizmetlerin kalitesini kontrol altında tutmak için gerekli organizasyon yapısında uygulanacak kılavuzları içeren bir toplam kalite güvencesi standardıdır.
Revocable Letter of Credit	Kabili Rücû Akreditif Akreditif açan banka tarafından her an iptal edilen akreditiftir.
Bill of Lading (L/C)	Konşimento Tren,uçak veya gemi ile yapılan taşımacılıkta kullanılan ve malını taşımak üzere teslim alındığını ve varış noktasında konşimento sahibine teslim edileceğini gösteren bir belgedir.
London İnterbank Offered Rate	Libor Londra para piyasasında yürütülen işlemlerde, birinci sınıf bankaların kullandığı kredilere uygulanan faiz oranlarını göstermektedir.
Cash on Delivery	Mal Karşılığı Ödeme İhraç edilen malın bedelinin,malın ihracatçı tarafından teslim alınmasından sonra ödenmesidir.
Manifesto Cargo	Mal Manifestosu Kaptanın gemi ile taşıdığı yükün neden ibaret olduğunu gösteren ve varılan yerin gümrük idaresine yapılan bildiri.
Certificate of Origin	Menşe Şahadetnamesi Bir malın üretildiği veya yapıldığı ülkeyi gösteren ve idari makamlarınca onaylanmış ve alıcı ülkenin konsoloslarınca vize edilen bir belgedir.
Correspondent Bank	Muhabir Banka Akreditif işlemlerinde,ihracatçı ve ithalatçı arasında bağlantıyı sağlamakla görevli banka.
Fordwarding Agent	Nakliyat Acentası Malların taşınması ile uzmanlaşmış kişi,genellikle nakliyat komisyoncusudur.
Freight Insurance	Nakliyat Sigortası Taşımada mallara veya taşıma araçlarına gelecek zararları karşılayacak olan sigorta
Transport Documents	Nakliye Vesaiki Malın yüklenmek veya sevk edilmek üzere teslim alındığını gösteren vesika.
Freight	Navlun Taşıyıcının nam ve hesabına ödenecek olan,eşya ve yolcunun taşınmasına ilişkin ücretlerin tamamıdır.
Freight Invoice	Navlun Faturası CIF ve CF olarak ihraç edilen mallara ait navlunun satıcı tarafından ödenmesi gerekir. Navlunun ödendiğinin doğrulamak için konşimento üzerine “navlunu ödenmiştir” kaydı konulur. Konşimentoda bu kayıt bulunuyorsa konşimento ile birlikte nakliyeci tarafından düzenlenen bir navlun faturasının da bankaya verilmesi gerekir. Bu navlun faturasında,malların yüklenerek teslim alındığı ve bir navlun borcunun kalmadığı gösterilir.
Order	Ordino Yükleme ve boşaltma yapılmadan önce bunun ne şekilde yapılacağını göstermek üzere gemi acentalarının kaptana veya nakliye acentalarının nakliyeciye hitaben yazdıkları talimat.
Original Invoice	Orjinal Fatura Gümrük işlemlerine,döviz transfer ve taahhütlerine esas olarak alınan ve ihracatçı tarafından düzenlenerek alıcıya gönderilen fatura. Bu faturalarda ayrıca satışın şekli ve ödeme koşulları da gösterilir.
Original Manifest	Orjinal Fatura Hareket limanlarında her boşaltma limanı için ayrı ayrı düzenlenen ve hareket limanlarındaki gümrük memurları tarafından imza olunmuş şekilde boşaltım yapılacağı liman gümrüklerine ibraz olunan manifestolar.
Bill of Excange, Draft	Poliçe Senet metninde poliçe kelimesi veya yabancı dilde karşılığı olan kelimeyi, belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız şartsız olarak havaleyi,ödeyecek olan muhatabın ad ve soyadını, keşide tarihi ve yerini, keşidecinin imzasını taşıyan senet.
Proforma İnvoice	Proforma Fatura Alıcıya satılacak malın cinsi,kalitesi, tahmini fiyatı ve bedeli, satış koşulları hakkında bir bilgi vermek üzere düzenlenen ve daha çok bir teklif niteliği taşıyan fatura çeşidir.
Re-export	Re Eksport Diğer ülkelerden yurda ithal edilen malların daha sonra yurtdışına ihraç edilmesidir.
Pier to Pier	Rıhtımdan Rıhtıma (LCL / LCL) Kargonun hazırlanması ve boşaltılması işlemi taşıyıcı tarafından gerçekleştirilir. Her iki işlemde taşıyıcının tesislerinde yapılır.
Revolving Letter of Credit	Rotatif Akreditif Verilen talimatta tespit edilmiş akreditif tutarının tamamının veya bir kısmının kullanılması veya çekilen poliçenin ödenmesi halinde, talimatta belirtilen miktarda aynı şartla ve otomatik olarak yenilenen akreditiftir. Bu tür akreditif genellikle aynı cins malı tek bir ihracatçıdan kısım kısım ithal edilen ithalatçı tarafından açılır.
Free Zone	Serbest Bölge Ulusal gümrük sınırı dışında bırakılmış özel idari statüye bağlı yerlerdir. Vergi kanunları ile mali yükümlülükler buralarda tamamen veya kısmen uygulanmayabilir.
Pre-shipment Finance	Sevk Öncesi Finansman İthalatçıdan siparişi alan ihracatçının,ihraç malı üretmek,satın almak veya göndermek için ihtiyaç duyduğu, işletme sermayesi özelliğinde olan bir finans türü.
Post-shipment Finance	Sevk Sonrası Finansman Malların sevkiyle, ihraç bedellerinin tahsili arasındaki döneme ilişkin bir ihracat finansmanı türü.
Shipping Document	Sevk Vesaiki Fatura, konşimento, koli listesi, menşe şehadetnamesi A – TR Belgesi, sigorta poliçesi gibi vesaiki kapsayan ve ihracatçının bankası tarafından, şubesine veya ithalatçının ülkesindeki aracı bankaya gönderilip, sözkonusu bankanın ithalatçı poliçeyi ödediği veya kabul ettiği zaman teslim ettiği vesika.
Order	Sipariş Bir malın satın alınması amacıyla ısmarlanması.
Barter	Takas Takas iki ayrı ülkedeki ithalatçı ve ihracatçı firmalar arasında malın malla değişimi şeklinde yapılan bir ticaret şekli.
Tariff Number	Tarife Numarası Gümrük ithalat genel tarife cetvelinde her mal veya mal grupları için saptanan numaralardır.
Conforming Bank	Teyid Eden Banka Akreditif bedelinin amir banka tarafından ödenmediğinde kendisi tarafından ödeneceğini lehdara taahhüt eden banka.
Confirmed Letter of Credit	Teyitli Akreditif Amir banka tarafından,sağlamlaştırma ve doğrulayıcı yönde kendi sorumluluk ve taahhütlerini de ekleyerek açılan akreditif.
Unconfirmed Letter of Credit	Teyitsiz Akreditif Bu tür akreditiflerde muhabir banka herhangi bir mali sorumluluk yüklenmez. Akreditifin açılmış olduğunu ve şartlarını lehdara bildirmekle yetinir.
Commercial Invoice	Ticari Fatura Alıcı ile satıcı arasında yapılan işlemin bir kaydıdır
Transit Transport	Transit Taşıma Çıkış ve varış noktaları bir akit taraf ülkesinin dışında olan noktalar arasında,diğer akit taraf ülkesi üzerinden yapılan yolcu veya eşya nakli.
Transit Trade	Transit Taşıma Döviz tahsis edilerek veya edilmeksizin satın alınan yabancı menşeli malların transit olarak veya doğrudan doğruya başka bir ülkeye satılması.
Documents	Vesaik Ticarette kullanılan konşimento, poliçe, konsolosluk faturası, uzman raporu gibi çeşitli belgelere verilen isim.
Documents Against Acceptance (DA)	Vesaik Mukabili Kabul İthalatçının malları alabilmesi için gerekli evrakların ancak ihracatçı tarafından keşide edilen poliçelerin kabulü karşılında teslimi
Cash Against Documents (CAD)	Vesaik Mukabili Ödeme İhracatçının malını gönderdikten sonra ithalatçının ülkesindeki bir yetkili aracı bankaya başvurarak söz konusu bankaya sevk evrakı yolladığı ve bu evrakın ithalat bedelinin ödenmesinden sonra ithalatçıya teslimi konusunda talimat verdiği ödeme biçimidir

(Akat, 2001)

5.2. Uluslararası Kısaltmalar Ve Karşılıkları

Kısaltma İngilizce karşılığı Türkçe karşılığı

A.A. Always Afloat Daima yüzer halde

a.d. Ante diem/before date Gününden önce/vadesi gelmiş

A.F. Advance Freight Peşin avans navlun

A.H. After Hatch Kıç ambar ağzı

A.P. Additional Premium Ek prim

a/c Account Hesap, hesaba

A/C Account current Cari hesap

A/d After date Vadesinden sonra

a/s (ekonomi) At sight İstatistik pozisyonu / Madde

A/S (deniz taşıma.) Alongside Bordada

A/S (ticaret) Account Sale Satış hesabı

A/S (bankacılık) Account Sales/After sight Satış hesabı/Görüldükten sonra

A/V Ad valorem Kıymet üzerinden

Acc Accepted,Acceptance Kabul edilmiştir, kabul

ad/advt Advocate Avukat

Afft. Affidavit Yeminli yazılı ifade

aflt. Afloat Yüzer halde

AI First class 1. sınıf

Alt. Alternate Yedek/Vekil

amt. Amount Miktar

1. Anno Yılda

Anch. Anchorage Demir yeri

arbtn./ arbtror Arbitration/Arbitrator Tahkim (arbitraj)

art. Article İstatistik pozisyonu / Madde

assd. Assessed Tahakkuk etmiş

Assigt. Assignment Devir, temlik

Assn. Association Dernek, birlik

Att. Gen. Attorney General Başsavcı

att.At.,/ Atty. Attorney Vekil/Dava vekili

awb Airwaybill (Hava) konşimento

B.B. Bill Book Borç senedi defteri

B.B.B. Before Breaking Bulk Yükü (dökme) boşaltmaya başlamadan önce

b.d. (bankacılık) Bills discounted/Bank draft İskonto edilmiş senet/ Banka keşidesi

B.D. Bar Draught Sığlıkta gerekli minimum su çekimi

B.D.I. Both Dates Inclusive Her iki tarih dahil

B.E. Both ends, at both load/ discharge ports l. küpeşteler, 2. yükleme/boşaltma  limanları

B.O.T. Board of Trade Ticaret Heyeti

b.p. By procuration (power of attorney) Vekaleten imzaya yetkili

B.U. Buyer’s option Alıcı opsiyonu

B/C Bills for collection Tahsile verilen senetler

B/Ch. Bristol Channel Bristol kanalı

b/d Broughtdown Nakil yekün

B/E Bill of Exchange Poliçe, ciro ile devrolunan kıymetli evrak

B/G Bonded goods Gümrüğü ödenmemiş transit mal

B/H Bil1 of Health/Bulkhead Sağlık sertifikası/Dökme yük için gerekli düşey bölme

B/N Banknote Banknot

B/P (bankacılık) Bills payable Borç senedi

B/P (ticaret) Bill payable Ödenecek senetler

B/R Bills receivable Alacak senedi

B/S (deniz taşıma) Bill of Sale Gemi mülkiyetini devreden vesika

B/T Berth terms Yükleme ve boşaltma kuralları

B/S (b.s) Bill of Sale/Balance Sheet Satış faturası/Bilanço (bankacılık)

bal. Balance Denge

Bd. Bond Tahvil

Bds. Boards Tahta, mukavva

bkpt. Bankrupt Müflis

bre. Barrel Varil

Bs/c Bills of collection Tahsil senetleri

c Currency/Cents/Case/ Para/Sent/Durum

C and D Collection and Delivery Senet tahsili ve teslim

1. B. Cash Credit Para olarak verilen kredi
2. div. Cumulative dividend Birikmiş temettü

C.a.D. Cash against documents Vesaik mukabili ödeme

C.b.d. Cash before delivery Teslimden önce ödeme

c.d. Cash discount/Certificate of deposit Kasa iskontosu Teminat makbuzu

C.F. Cost and Freight Mal Bedeli ve Navlun

C.G. Coast Guard Sahil koruma

C.G.A. Cargo’s proportion of General Average Büyük avaryadan yükün hissesine düşen

C.H. Custom House Gümrük Dairesi

C.i.a. Cash in advance Peşin para

C.I.F. Cost, Insurance, Freight Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun

C.I.F.c.and I. Cost insurance, Freight, Commission and Interest Mal Bedeli, Sigorta, Navlun, Komisyon ve Faiz

C.L. Carload Lot Alıcının bulunduğu istasyona teslim

C.O.D. Cash on Delivery Teslimat anırıda öderne

C.O.P. Custom of the Port Liman teamülü, usulü

C.o.S. Cash on shipment Sevkiyat anında peşin

C.P.D. Charterers Pay Dues Vergi, rüsum gemi kiralayana ait

c.r. Current rate Cari kur

c.r.m. Cash by return mail/Cash on receipt of merchandise Dönüş postası geldiğinde ödenecek/emtia alındığında ödenecek

c.r.s. Cash by return steamer Geminin dönüşünde

c.w.o. Cash with order Sipariş verildiğinde ödeme

C/A Capital account Sermaye hesabı

c/f Carried forward Nakli yekün

C/H Clearing House Takas Dairesi

c/m Certificate of manufacture İmalat belgesi

C/n Certificate of Origin Menşe Şehadetnamesi

C/N (ticaret) Credit Note Alacak dekontu

C/N (bankacılık) Credit Note Kredi dekontu

c/o Care of/Cash order Aracılığı ile (eliyle) Peşin para ile sipariş

C/P Charter Party Gemi kira kontratı

Carr.pd. (cge.pd.) Carriage paid Taşıma ücreti ödenmiş

cash b/I Cash against bill of lading Konşimento karşılığı peşin ödeme

Cash. Cashier Kasiyer, veznedar

1. Sl Conditional sale Şartlı satış

ch.ppd. Charges prepaid Önceden ödenen masraflar

chq. Cheque Çek

cl.b/l Clean bill of lading Temiz, eklentisiz konşimento

cld. Cleared İlişkisiz

Coll. Collect/collection Senet tahsili/tahsil etme

Conf. Confirm/confirmed Teyit/teyitli

Cons.cert. Consular certificate Konsolusluk sertifikası

ctf. Certified/certificate Tasdikli/sertifika

Ctge. Cartage Nakliye Ücreti

curr. Current/Currency Cari/Para

D / D Demand Draft Görüldüğünde ödenecek poliçe

D / N Debit Note Borç Dekontu

D.1/2 D. Despatch half Demurrage Surastarya yarısı kadar dispeç

D.a. (bankacılık) Documents against acceptance Vesaik mukabili kabul

D.a.d. Documents against discretion of collecting bank Tahsilatı yapan bankanın takdiri karşılığında vesaik

D.A. (ticaret) Deposit account Mevduat hesabı

D.A.F. Delivery at Frontier Hudutta teslim

d.b.k. Drawback Gümrük resmi iadesi, reddi rüsum.

d.d.o. Despatch Discharging only Yalnız boşaltmada dispeç

D.F. Dead Freight ÖIü navlun, Pişmanlık navlunu

D.L.O. Despatch Loading Only Yalnız yüklernede dispeç

D.P.B. Deposit pass-book Mevduat cüzdanı

d.s. Days after sight İbrazından sonraki günler

D.W. Dead Weight Geminin toplam ton ağırlığı

D.W.C.C.C. Dead Weight Cargo Carry Capacity Gemiyi ortalama çektiği su hattına kadar batırabilecek yük ve bu yükü taşıma kapasitesi

d/a Days after acceptance Kabulden sonraki günler

D/A (ticaret) Documents against Acceptance Kabul karşılığı vesaik

D/D Demand draft İbrazında ödenecek poliçe

D/N Debit note Borç dekontu

D/O Delivery Order Teslimat emri

D/P Documents against Payment Ödeme karşılığı vesaik

D/r Deposit receipt Teminat makbuzu

D/y Delivery Teslimat

deb. Debit Borç zimmet

Decl. Declaration/Declared Beyanname/deklare edilmiş

Deft. Defendant Müdafı, savunucu

Depr. Depreciation Amortisman

dft. Draft Poliçe/kambiyo senedi

dft/a. Draft attached Poliçe eklennıiş

dft/c Clean draft Belgesiz poliçe

Dis. Discount İskonto, indirim

Distr. Distribute/Distributor Dağıtma/Distribütör

Div. Dividend/Division Temettü/Taksim

do Ditto Aynı, aynen

Dr. Drawer Keşide eden

ds dft Sight draft/Date draft İbrazından ödenecek poliçe/vadeli poliçe

e.and o.e Errors and omissions excepted Hata ve noksanlar hariç

e.e. Errors excepted Hata1ar hariç

E.P.D. Excess Profit Duty Olağanüstü Kazanç Vergisi

E.T. A. Expected Time of Arrival Geminin tahmini varış tarihi

E.T.D. Expected Time of Departure Gemirıin tahmini ayrılış tarihi

ea Each Her; beher

encl. Enclosure Ekleri

end. Endorsed/endorsement Ciro edilmiş/ciro

1. Exchange Kambiyo/Döviz kuru/ Borsa

Ex. int. Ex interest Faiz hariç

Ex.d.(

ex.div.) Ex dividend (um) Kar hissesi olmadan, temettüsüz

exl. Exclusive, excluding Hariç, rnüstesna

EXQ Ex Quay Rıhtımda teslim

Ex Works İşyerinde teslim

Ex factory Fabrikada teslim

Ex warehouse Depoda teslim

F.A.C. Fast As Can Mümkün olan süratle

F.a.q. Fair average quality Uygun ticari kalite

F.A.S. Free Alongside Ship Geminin yanında teslim

F.and.D. Freight and Demurrage Navlun ve sürastarya

f.b. Freight bill Navlurı senedi faturası

F.d. Free discharge Boşaltma masrafları gemiye ait olmaksızın

F.g. Fully good Tamamen iyi kalite

f.i.a. Full interest admitted Kabul edilmiş tam faiz

f.i.b. Free into bunkers Ambara teslim

F.I.O. Free In and Out Taşıyıcının yükleme ve boşaltma giderleriyle ilgisi yoktur.

F.I.O.S. Free In and Out, Stowed Bkz. F.I.O. ve istif giderleriyle ilgisi yoktur.

F.I.O.S.T. Free In and Out, Stowed and Trimmed Bkz. F.I.O.S. ve tanzim giderleriyle ilgisi yoktur.

f.o.c. Free of charge Ücretsiz

f.o.l. Free of interest Faizsiz

F.O. Firm Offer Kat’i teklif, Bağlayıcı teklif

F.O.B. Free On Board Gemi bordasında teslim

F.O.R. Free On Rail İstasyon rayında teslim

F.O.T. Free On Truck Vagonda teslim

1. p. Fully paid Tümüyle ödenmiş

F.P. Floating (open) policy Serbest (açık) poliçe

F.T. (deniz taşıma) Freight ton 224O (veya 2OOO) libre ağırlığında hacim birimi navlun ton-1.O16 kg. F.T. (deniz taşıma)

Free of Turn Yanaşma yeri olsun, olmasın gemi varışındarı sonra astorya günleri sayılır.

F.T. (deniz taşıma) Full Terms Tüm komisyon veya indirimler navluna dahildir.

F.T.W. Free Trade Wharf Serbest Ticaret Limanı

f.x. Foreign exchange Döviz

fr.fwrd. Freight forward Navlun vadeli

frt. coll. Freight collect Navlun tatısil edilecek

frt.pp. Freight prepaid Navlun peşin ödenmiş

FRT. Freight Navlun

g r. Gross Brüt

G.M.B. Good merchantable brand İyi kalite

G.R.T. Gross Register Tonnage Sicile kayıtlı gros ton

1. wt. Gross weight Brüt ağırlık

Gtee. Guarantee Garanti, teminat

Gtee.(gtd ). Guarantee/Guaranteed Garanti/garanti edilmiş

H.O. Head Office Merkez (büro)

H.P. Horse Power Beygir gücü

H.W.M. High Water Mark Yüksek su çizgisi

hrs. Hours Saat

İ. B. Invoice Book Fatura defteri

I.O.U. I owe you Size borcum, borç senedi

I/c In charge of Görevli, nezaretçi olarak

I/F Insufficient funds Yetersiz karşılık, fon

İ/F Insufficient funds Yetersiz karşılık

I/I Indorsement irregular Gayri muntazam ciro

Incl. Included, inclusive Dahil edilmiş, dahil

Inst. Instant (present month) Cari ay

Irr. Irredeemable İtfa edilemez (gayri kabulürücu)

j.a. Joint account Müşterek hesap

L.a. Letter of advice İhbar mektubu

L.b. Long bill Uzun vadeli senet

L.B. Life Boat Can Filikası

L.C.D. Telegram Country Destination Telgraf gönderildiği ülke dilinde

L.C.O. Telegram Country Origin Telgraf-çekildiği (gönderen) ülke dilinde

L.h. Letter of hypothecation İpotek mektubu

L.H. Lower Hold Dip ambar

L.O.A. Length Overall Geminin tam boyu

L/C Letter of Credit Akreditif

L/D Letter of deposit Rehin senedi

Led. Ledger Defterikebir

Liq. Liquidation,1iquidated/liquid Tasfiye, tasfiye edilmiş/ likid

Ltd. Limited Sınırlı

m.d. Months date/months after Ayın tarihi/tarihten sonraki

M.I.P. Marine Insurance Policy Deniz sigortası poliçesi

M.O. Money Order Havale emri

M.O.L.O.O. More or Less In Owner’s Option Çoğu/azı armatör opsiyonunda

m.p. Months after payment Ödemeden sonraki aylar

m.s. Months after sight, months sight İbrazından bir ay sonra

M/R Mate’s Receipt Ordino Yükleme ordinosu

Marg. Margin Marj

mat. Maturity Vade

Mem. Memorandum Muhtıra

mtg.(mort). Mortgage Rehinli

mth. Month Ay

N.A.A. Not Always Afloat Daima yüzer halde değil

n.d. Not dated Tarih konmamış

N.O.R. Notice of Readiness Hazırlık Mektubu

n.o.s. Not otherwise stated, not otherwise specified Aksi ifade edilmemiş ise

n.p. Net proceeds Net hasılat, gelirler

N.R.T. Net. Register Tonnage Net tescil tonu

n/a No account Hesabı yok

n/e. Not exceeding Geçmeyecek

n/f. no funds Karşılıksız

natl. National Ulusal

neg. Negotiable Ciro ve devredilebilir

Net Terms Free of Charterer’s commission Kiralayan komisyonu hariç yükleme/boşaltma masrafları gemiye ait değil.

o.d. on demand/overdraft Talep halinde/Kredi Limitini aşma

o.p. Open policy Açık poliçe

O.R. Owner’s Risk Armatör riskinde

o.s. Outstanding Kapanmamış (hesap)

O.S.D. Open Shelter Decker Açık barınak güverteleri

O.S.P. One Safe Port Emin bir liman

O/a. On acceptance/ On account Kabul halinde/namına, hesabına

o/c. Overcharge Fazla masraf yükleme

O/o. Order of Emrine

on cons. On consignment Konsiye olarak

o.p.o One price only Tek fıyat

opt. Option, optional Opsiyon, opsiyona bağlı

P.A. Power of Attorney/ Private account Vekaletname/Özel hesap

p.and l. Profit and loss Kar ve zarar

P.B. Pass Book Tasarruf Cüzdarıı

P.O.C. Port of Call Uğranılacak liman

P.O.R. Port of Refuge Sığınılacak liman

P/N (p.n.) Promissory note Emre yazılı senet

pchs. Purchase Satınalma

per.pro. Per procuration Vekaleten imzaya yetkili

prem. Premium Prim

Q.O.O. Quantity in Owner’s Option Miktar armatör opsiyonunda

R.d. (deniz taşıma.) Running days Astarya günlerinde tatiller dahil sayılan günler

r/a. (R.A.) Refer to acceptor Muhataba rnüracaat

R/C Re-credited Tekrar kredi verilmiş

r/d (bankacılık) Refer to drawer Keşideciye müracaat

r/e Refer to endorser Cirantaya müracaat

rem. Remit, remittance Para transferi, havalesi

rept.( recpt.) Receipt Makbuz

Rev. Revision Tashih, revizyon

Rev. A /C . Revenue account Gelir hesabı

s, p. Supra under protest Senedi protesto ettikten sonra kabul etme, protestolu senet

S.B. Sales Book Satış Defteri

S.C. Salvage charges Kurtarma masrafları

S.F. Stowage Factor İstif faktörü

S.H.E.X. Sundays and Holidays Excepted Pazar ve tatiller hariç

S.H.I.N.C. Sundays and Holidays Included Pazar ve tatiller dahil

S.O.L. Shipowner’s Liability Armatör yükümlülükleri

S.P.A. Sundry Persons’ account Muhtelif şahıs hesabı

S.W. Shipper’s Weights Yükleyici (sevkiyat) ağırlıklan

s/a . Subject to approval Onaya bağlı

s/d b/ L Sight draft with bill of lading attached Konşimento eklenmiş ibrazında poliçe

S/N Shipping Note Sevkiyat bildirisi

Supt. Superintendent Şef, yetkili memur

Sy. Drs. Sundry debtors Muhtelif borçlular

Sy.Crs. Sundry Creditors Muhtelif alacaklılar

T.B. Trial Balance Mizan

T.D. Tweendeck Gladora

t.m.o. Telegraphic money order Telgrafla para havalesi

T.O. Turnover Ciro

t.r. Trust receipt Zilyetlik makbuzu

t.t. Telegraphic transfer Telgrafla para havalesi

T/C Time Charter Zamanla sınırlı gemi kira1ama sözleşmesi

tar. Tariff Gümrük tarifesi

ult. Ultimo, last month Geçen ay

V.o.p. Value as in original policy Kıymet (değer) orijinal poliçedeki gibi

V/A Voucher attached Vesika, senet etkili

W.A. With Average Avarya dahil

W.B. Water Ballast Boş gemiye denge arttırmak için alınan safra

W.I.B.O.N. Whether in Berth or Not Yanaşmış olsun veya olmasın

W.S.(RED) Rates, Extras and Demurrage per World Scale Fiat, ekstra ve sürastarya uluslararası ölçülere göre

W.V.N.S. With Vessels Natural Segregations Yükün geminin doğal şekline göre ayırılıp, yerleştirilmesi

W.W.D. Weather Working Days Hava şartları uygun çalışma günü

w/m Without margin Marjsız

w/w Warehouse warrant Antrepo makbuzu

whf. Wharf Rıhtım

wholes. Wholesale Toptan satış

x.in. Ex interest Faizsiz

(www.tdv.org.tr, www.igeme.org.tr, www.tdm.gov.tr)

6.    SONUÇLAR

Dış  ticareti, üretilen mal ve hizmetlerin belirli  bir ücret karşılığı son kullanıcılarına  ulaştırılmasını sağlayan alım-satım faaliyetlerinin tümü olarak tanımlayabiliriz. Söz  konusu alım-satım faaliyetleri devamlı olarak tekrarlanmakta, işlemler bütünü içine  birçok kuruluşların hizmetleri katılmaktadır. İşlemler bütününü; ihracat belgelerini bunların nerelerde nasıl kullanılacağı, hangi kuruluşların onaylayacağı, ödeme ve finans şekillerini, teslim şekillerini içermektedir.

Projenin hazırlanması için öncelikle kaynak taraması yapılmış, ihracat süreçleri kaynak taramalarından anlaşıldıktan sonra uygulama için Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil A.Ş. yöneticileri ile birlikte çalışılarak, şirketin kullandığı belgeler, bilgi akışları, teslim şekilleri ortaya konup ihracat süreçleri anlaşılmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada hedeflenen, pazarlama sonrası ihracat süreçlerinin ortaya konması ve bu süreçlerin işletilmesi esnasında kullanılan bilginin kaynağı, hazırlanan belgeler, teslim şekillerinin, finansman türlerinin, ödeme araçlarının ortaya konulmasıdır. Projenin başlangıcında çok basit olduğunu düşündüğüm ihracat süreçlerinin konunun derinlemesine indikçe hassasiyetini anlamak zor olmadı. Çünkü, ihracatta kullanılan belgelerin ve formların küçük ayrıntılarda yapılan hatalar dahi şirketin altından kalkılamayacak kadar zor durumlarda kalmasına sebep olabilmektedir.

KAYNAKLAR

1. Akat, Ömer, Uluslar arası Pazarlama Karması ve Yönetimi, 3. Baskı, Ekin Kitap Evi, Bursa, Mart 2001.
2. Alpar, Cem ve Ongun, M. Tüb; Dünya Ekonomisi Ve Uluslar arası Ekonomik Kuruluşlar, 3. Basım, Evrim Basım Yayın Dağıtım, İstanbul, 1988.
3. Ataman, Ümit ve Sümer, Haluk, Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebesi, İsmail Akgün Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993.
4. Güven, Özcan İhracat İthalat İşlemleri, Es-Al Yayınları, İzmir, 1993.
5. İTO, İhracat İşlemleri, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul, 1993.
6. Kozlu, Cem, Uluslar Arası Pazarlama, 4. Baskı, Türkiue İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1993.
7. Seyidoğlu Halil, Uluslar arası Finans, Güzem Yayınları, İstanbul, 1994.
8. Tumay Turhan, Mevzuat ve Teknik Yönleriyle İhracat, Yapı ve Kredi A.Ş., İktisadi Araştırmalar Bölüm Başkanlığı, İstanbul, 1986.
9. dtb.com.tr
10. dtm.gov.tr
11. igeme.org.tr